Përse shkruajmë?

Përkthyer nga Dea J Klosi

« ... Isha katërmbëdhjetë vjeç. Për vitin e tretë rresht, prindërit më kishin dërguar në kamp veror në shtetin e New Yorkut. Kohën më të madhe e kaloja duke luajtur basketboll dhe bejzboll, por meqë ishte një kamp i përzier, kishte dhe veprimtari të tjera : "mbrëmjet", përqafimet e para të ngathta me vajzat, vjedhjet e breçkave të vogla, refrenet e zakonshme adoleshente. Më kujtohet dhe cigaret e lira të tymosura tinëz, shtretërit portativë dhe betejat e mëdha me bomba uji.

Asgjë nga e tërë kjo s’është e rëndësishme. Doja thjesht të theksoja se ç’moshë e cënueshme mund të jetë kjo, katërmbëdhjetë vjeç. Të dalë nga fëmijëria, ende jo madhorë, jemi të përplasur para-prapa ndërmjet atij që ishim dhe atij që së shpejti do të jemi. Për veten time, isha ende shumë i ri për të menduar se kisha një shpresë të ligjshme të luaja një ditë në Major League, por tepër i vjetër për të dyshuar mbi ekzistencën e Zotit. E kisha lexuar Manifestin e Partisë Komuniste, por prapë më pëlqente të shihja filmat e vizatuar të shtunën në mëngjes. Sa herë që e shihja fytyrën time në një pasqyrë, kisha përshtypjen se po shihja dikë tjetër.

Ishim gjashtëmbëdhjetë a tetëmbëdhjetë djem në grup. Shumica, kishim kaluar disa vera bashkë, por atë vit na ishin bashkuar dhe disa të sapoardhur. Njëri prej tyre quhej Ralph. Ishte një djalë i heshtur që s’ishte aq i zellshëm për të dribluar në basketboll apo për ta kaluar topin në bejzboll, dhe megjithëse askush s’ia bënte jetën të vështirë, s’arrinte të shkrihej me ne. Kishte ngelur në një a dy lëndë atë vit, dhe shumicën e kohës ia kushtonte përsëritjeve të lëndëve nën mbikqyrjen e njërit prej kujdestarëve. Ishte paksa i trishtë, dhe më vinte keq për të – por jo aq shumë sa të rrija pa gjumë.

Kujdestarët tanë ishin të gjithë studentë njujorkezë që vinin nga Brooklyni apo Queens. Amatorë basketbolli dhe shakash të holla, dentistë, llogaritarë apo mësues të ardhshëm, qytetarë deri në majë të gishtave. Si shumica e njujorkezëve të vërtetë, ngulmonin ta quanin dheun « dysheme », edhe pse poshtë këmbëve s’kishin tjetër veç bar, guriçka dhe dhé. Kënaqësitë e jetës tradicionale në një kamp pushimesh ishin po aq të huaja për ta sa metroja për një fshatar të Iowas. Kanoe, skubidu, alpinizëm, netë nën tendë apo këngë rreth zjarrit jashtë, këto nuk gjendeshin fare në inventarin e interesave të tyre. Ishin të aftë të na mësonin finesat e gjuajtjes së parë dhe kërcimit të topit, por me përjashtim të kësaj, kufizoheshin të bënin si idiotë dhe të na tregonin shakara.

Përfytyrojeni pra befasinë tonë kur, një pasdite, kujdestari ynë na njoftoi se do të bënim një shëtitje në pyll. E kishte kapur një frymëzim dhe s’linte njeri t’ia kthente mendjen. Mjaft me basketboll, thoshte. Jemi në mes të natyrës, dhe është koha të përfitojmë nga kjo për t’u bërë pushues të vërtetë – ose diçka e tillë. Dhe kështu, pas pushimit të drekës, e tërë trupa prej gjashtëmbëdhjetë apo tetëmbëdhjetë djemsh të shoqëruar nga dy a tre kujdestarë, u fut në pyll.

Kjo ishte nga fundi i korrikut ose fillimi i gushtit 1961. Të gjithë ishin me një humor disi të hareshëm, më kujtohet kjo, dhe pas rreth gjysmë ore ecje, shumica pajtoheshin të thoshin se kjo dalje ishte një ide e mirë. Kuptohet që askush s’kishte busull, as dhe idenë më të vogël ku po shkonim, por të gjithë po argëtoheshim mirë, dhe fundja edhe po të humbisnim, e ç’rëndësi kishte kjo ? Herët apo vonë, do ta gjenim udhën.

Atëherë zuri të pikonte. Në fillim, asgjë për t’u përmendur, thjesht ca pika të lehta që binin ndërmjet gjetheve dhe degëve, asnjë arsye për t’u shqetësuar. Vazhduam të ecnim, duke refuzuar që ky fare pak ujë të na prishte kënaqësinë tonë, por pak minuta më vonë shiu u bë shumë më serioz. Të gjithë ishin të lagur dhe kujdestarët vendosën se duhej të ktheheshim dhe të hynim brenda. Por tani, i vetmi problem ishte se nuk e dinim ku gjendej kampi. Pylli ishte i dendur, plot me shkurre dhe gëmusha gjembaçe, dhe ne kishim çelur një shteg aty-këtu, me ca drejtime të befta drejtimi për të bërë përpara. Dhe si për ta shtuar hutimin, kishim filluar të mos shihnim qartë. Bënte errët në pyll që nga fillimi, por me ardhjen e shiut, qielli ishte nxirë dhe më tepër na dukej vetja në terrin e natës se në tre apo katër të pasdites.

Dhe pastaj erdhën bubullimat e para. Dhe pas bubullimave, vetëtimat. Stuhia po shpërthente mu përsipër kokave tona, dhe doli se ishte një nga stuhitë më të mëdha ndër të gjitha stuhitë e verës. Nuk kam parë kurrë një kohë të tillë, as më përpara, as më prapa. Shiu na binte në kokë me një forcë të atillë që në të vërtetë na dhembte ; sa herë që kërciste një shkrepëtimë, e ndjenim zhurmën duke na u dridhur në trup. Menjëherë më pas vinin vetëtimat, duke vallëzuar rreth nesh si heshta. Si armë që do t’ia kishin behur nga hiçi : vetëtimat e befta ndriçonin gjithçka përreth me një bardhësi verbuese dhe lugatore. Kishte drurë që goditeshin dhe degë që përqafoheshin. Dhe pastaj binte errësira, bubullima gjëmonte sërish në qiell, dhe rrufeja rikthehej në një tjetër vend.

Sigurisht, nga rrufeja kishim frikë ne. Do të kishte qenë marrëzi të mos kishim, dhe në panikun tonë mundoheshim t’i shpëtonim. Por stuhia ishte tepër e shtrirë dhe kudo që të shkonim, do të hasnim në vetëtima të reja. Qe një të shpëtojë kush të shpëtojë, një arrati e nxituar, duke u sjellë rreth e qark. Dhe pastaj befas, dikush pa një lirishtë. Filloi një diskutim i shkurtër, për të ditur nëse ishim më të sigurtë të dilnim zbuluar apo të rrinim nën drurë. Zëri në favor të lirishtës fitoi dhe të gjithë vrapuam në drejtim të saj.

Ishte një livadh i vogël, padyshim që i përkiste një ferme aty pranë, dhe për të hyrë në të, na duhej të kapërcenim një gardh me tela me gjemba. Njëri pas tjetrit, ramë barkas për t’u zvarritur poshtë telave. Gjendesha në mes të rreshtit, pikërisht prapa Ralphit. Në çastin e saktë që po kalonte nën tela, ra dhe një rrufe tjetër. Isha dy a tre hapa nga ai, por për shkak të shiut që më rrihte qepallat, nuk e pashë mirë ç’po ndodhte. Gjithçka që dija, ishte se Ralphi nuk lëvizte më. Duke menduar se thjesht ishte tronditur, u zvarrita pranë tij nën tela. Me të dalë në krahun tjetër, e mbërtheva nga krahu dhe e tërhoqa drejt vetes.

Nuk di sa kohë qëndruam në këtë fushë. Një orë, do të thosha unë, dhe gjatë kësaj kohe ishim nën shi, dhe bubullima dhe vetëtimat vazhdonin të na rëndonin. Ishte një shtrëngatë e nxjerrë nga faqet e Biblës, dhe ajo po zgjaste e po zgjaste, si ta kishte ndarë mendjen të mos kishte më fund.

Dy apo tre djem ishin goditur nga diçka – rrufeja mbase, ose nga tronditja e rrufesë që kishte rënë jo larg – dhe livadhi filloi të jehojë nga rënkimet e tyre. Ca të tjerë qanin dhe luteshin. Ende ca të tjerë, me një zë të frikësuar, përpiqeshin të jepnin këshilla të vlefshme. Hiqni gjithçka që është metal, thoshin ata, metali e tërheq rrufenë. I hoqëm të gjithë rripat dhe i flakëm larg.

S’më kujtohet të kem thënë diçka. S’më kujtohet të kem qarë. Një tjetër djalë dhe unë, përpiqeshim t’i shkonim në ndihmë Ralphit. Ishte ende pa ndjenja. Ia fërkonim krahët dhe këmbët, ia mbanim gjuhën të mos e gëlltiste, i thoshim të mbahej. Nuk vonoi shumë dhe lëkura filloi t’i merrte një si ngjyrë blu. Trupi i tij më dukej më i ftohtë në të prekur, por pavarësisht se filloi të dukej e qartë, as nuk e shpura në mend se s’do të vinte në vete. Fundja isha vetëm katërmbëdhjetë vjeç, e ç’mund të dija atëherë ? S’kisha parë kurrë një të vdekur.

Ishte për shkak të telit me gjemba, mendoj. Edhe djemtë e tjerë që ishin prekur nga rrufeja, ishin ndjerë të mpirë, i kishin pasur gjymtyrët të dhimbshme për një orë a dy dhe pastaj e kishin marrë veten. Por Ralphi ishte gjendur nën tela kur kishte rënë rrufeja, dhe e kishte lënë në vend.

Më vonë, kur më thanë se kishte vdekur, mora vesh se kishte pasur përmes shpinës një djegie të gjatë rreth njëzet centimetër. Më kujtohet se jam përpjekur ta mbaj mend këtë informacion dhe të kem thënë me vete se jeta s’do të më dukej më kurrë njëlloj. Çuditërisht, s’kam menduar për faktin se gjendesha fare pranë tij kur ndodhi. Nuk kam menduar : edhe disa sekonda më vonë, dhe do të kisha qenë unë. Ajo ç’kam menduar, është se ia kisha mbajtur gjuhën dhe shikuar dhëmbët. Goja i ishte ngrirë në një ngërdheshje të lehtë, buzët hapur pak, dhe kisha kaluar një orë duke shikuar majat e dhëmbëve. Edhe tridhjetëekatër vjet më vonë, ende më kujtohet. Edhe sytë gjysmë të mbyllur, gjysmë të hapur. Edhe këto më kujtohen... »

© Dea J Klosi, në Shqip

© Paul Auster