Heroizmi i Grave

Nga Bahri Myftari

Artileria e armikut dëgjohej gjithnjë e më afër.Kjo do të thoshte se, ndoshta,në mbrëmje a të nesërmen, fshati do të gjendej i pushtuar. Të rezistoje ishte tejet e kotë. Ishte pushuar thuajse tërë vendi. Kishte rënë dhe kryeqyteti. U mor vendimi që fshati të shpërngulej, të kalonte lumen-përrua, të hynte në pyll dhe aty të priste…të priste.

Megjithatë, në këtë shpërngulje të madhe vinte erë e keqe ose, siç u shprehën disa, po bëhej një mashtrim. Një hile e madhe, e turpshme nxirrte kokë. Prej shpërnguljes ishin përjashtuar gratë. Gratë nuk do të lëviznin. Sipas pleqërisë së fshatit, ato, vetëm ato, do të organizonin qëndresën dhe mbrojtjen e fshatit. Ishte përhapur një opinion se armiku, me t'u vënë përballë kundërshtarëve gra, do të frenohej. Trimëritë e lakmueshme të tij dhe armët nuk do të binin aq poshtë, sat ë merreshin më gratë.

Siç u mor vesh më vonë, ideatori i këtij vendimi na paskësh qenë vetë kryeplaku, një pijanec i rëndomtë, i cili, pasi dendej me raki, trimërohej dhe i thoshte sherrit "lepe" me këdo, po veçmas ajo që e paguante më rëndë, ishte e shoqja. Zullumi dhe dëmi i këtij vesi shkoi deri te kunetërit, vëllezërit e gruas, të cilët, pasi shpresuan kot që ai të ndërronte, e mbërthyen një ditë dhe e rrahën paq. Kryeplaku kurrë nuk ua fail këtë veprim. Nëse nuk u nda me të shoqen, e pengonte vetëm frika, por, ndërkaq, ata nuk ishin më bashkë. Nuk ishin më për njëri-tjetrin: burrë dhe grua.

Ky, për të mbështetur mendimin e tij që gratë do të ishin të vetmet mbrojtëse të fshatit, kërkoi, fillimisht, mbështetje prej mullisit, një ndër anëtarët më me peshë të këshillit. Edhe mullisi marrëdhëniet me gruan i kishte për dreq. I sëmurë, i paaftë, impotent ishte vetë, por falë aftësisë së vet dhe miqve të tij, këtë opinion ia kishte faturuar të shoqes. Mbështetësi i tretë, madje pa ndonjë propagandë të veçantë, u bë postieri. Një azmatik i lindur, por që, tani, mesoburrë, shëndeti i kishte shkuar keq e më keq. Tri herë në ditë i binte të fikët.

Edhe ky ndaj të shoqes ishte i pakënaqur. Shkaku ishte se ajo nuk poi jepte dot një djalë. Katër herë kishte lindur dhe të katërt herët vajza. Me siguri, kjo pakënaqësi e kishte çuar deri në atë se ajo, dosa, siç thoshte, për hakmarrje ndaj meje, farës, pallohet haptazi me drejtorin e postës.

Dy mbështetësit e tjerë ishin ndër anëtarët më të rinj të këshillit. Këta u treguan entuziastë vetëm e vetëm ngaqë fshati i tyre, për formën dhe mënyrën e qëndresës, e mbajtjes, e përballjes me armikun, patjetër do të ishte më i veçanti në botë. Dhe kjo për ta nuk ishte pak. Fshati më i veçantë i botës!

Vota e fundit pro, u gjet ajo e të vetmes këshilltare femër, një vejushë e herëpashershme. Qe martuar tri herë e të tria herët burrat i patën vdekur. Nuk e hante meraku për ta, veçse i vinte plasja që qoftë edhe njëri prej tyre, s'kishte qenë në gjëndje t'i linte një shenjë, t'i jepte një fëmijë.

Atëherë, kur kryeplaku siguroi mbështetjen e duhur, organizoi një mbledhje formale të këshillit dhe, në fund të saj, shpalli vendimin e mirënjohur.

Atë natë fshati nuk mbylli sy. Ankesat, të bërtiturat, mallkimet, të qarat dhe ulërimat vinin nga të gjitha lagjet. Mirëpo vendimi ishte marrë, ishte shpallur. Ai kurrsesi nuk mund të kthehej mbrapsht.

Herët në mëngjes nisi shpërngulja. Situata u rëndua edhe më tepër. Ndarje të tillë kurrkush nuk kishte parë e dëgjuar. Burrat përcilleshin me gratë, fëmijët me nënat, djemtë me vajzat, vëllezërit me motrat. Gjithsesi, më e rëndë ishte pamja kur shihej se në vënd të burrave, të djemve, pushkët i kishin hedhur krahëve e supeve gratë dhe vajzat.

Të fundit që u larguan prej fshatit ishin ata të pleqësisë. Në krye të tyre ecte vetë kryeplaku e pas tij me rradhë: mullisi, postieri…

Aty buzë përroit u freskuan goxha. Kur dielli zu të fshihej, ata nxituan drejt pyllit. Humbën pas pak.. Vetëm rrallë dëgjohej ndonjë kollë e thatë, derisa së fundi heshtja dhe errësira mbuluan gjithësinë.

E nesërmja u gdhi në ankth e në ankth po fluturonte. Gjëmimet e artilerisë nuk u dëgjuan kurrkund. A thua të ishin ndërprerë me urdhër.

Kjo gjendje ishte edhe ditën e dytë. Mos, vallë, armiku kishte ndërruar drejtim. I ishte shmangur fshatit e s'dihej ç'rrugë kishte marrë.

Mirëpo, ditën e tretë pati një shpërthim të befasishëm zjarri armësh të lehta, të cilat nisën mbasdite dhe heshtën kur tej e përtej ra nata.

E njëjta gjë u përsërit edhe ditën tjetër. Të shtëna armësh mbasdite dhe heshtje e plotë e tyre në buzëmbrëmje. Më tepër se luftë, ato të shtëna të kujtonin jehonën e armëve në buzëmbrëmjet e festive jubilare.

Megjithatë, ata në pyll anonin më tepër nga mendimi se në fshat po luftohej. Burra apo djem, të cilëve u vinte ndoresh, zunë të thurin vjersha, të këndojnë këngë për gratë, për nënat, për motrat e tyre trimëresha. Ditët po kalonin dhe meraku sa vinte e shtohej. Këngët dhe vjershat po ngacmonin rëndë e më rëndë mendjet dhe zemrat.

Asnjë sinjal, asnjë lajm nuk po vinte prej njerëzve të tyre në fshat. Gjindja fshehur në pyll po humbiste durimin. Pati disa acarime deri në protesta të organizuara dhe dëngazi me urrejtje ndaj pleqësisë. Madje, dikush nga turma kërkoi shkarkimin e kryeplakut. Po, pse, kohë për shkarkime ishte kjo? Atëherë u kërkua shkarkimi i këshillit dhe, si zakonisht kjo masë ram bi dy të pafajshmit, ata dy të rinjtë që nisën si herët të krenoheshin për me lavdinë e fshatit të tyre. Prapëseprapë, kjo masë, ky veprim nuk e zbuti situatën. Në prag ishte shpëerthimi i kaosit.

S'dihej si do të kishte përfunduar kjo luftë llafesh, nëse nuk do të kishte ardhur lajmi i gëzuar, se ajo, ajo lufta e vërtetë kishte mbaruar. Gjindja ndryshoi si me magji. Në mes të jehonës dhe gëzimit, nisi rikthimi. Shpërthyen përsëri këngët dhe vargjet entuziaste.

Në fshat hynë në mesditë. Mbretëronte një qetësi, e cila, pak të ngacmohej, shpërthente në hare.

Dhe ashtu ndodhi vërtet. Njerëzit putheshin e përqafoheshin me një mall e dashuri, a thua ishin ndarë vite më parë.

Kurrkund nuk dukeshin gjurmët e luftës. Gratë luftëtare, ato që kishin marrë mbi vete peshën e luftës, përkundrazi, dukeshin tërë freski dhe nur. Disa syressh, prej bukurisë së shfaqur, kishin sjellë rininë e parë.

A pati luftë? Luftë! A u ndeshët me armiqtë? S ii përballuat? Si qëndruat?!

Ah, armiqtë! Armiqtë nuk ishin aq të ligj. Jo, na besoni. Edhe ne u çuditëm.

Si? Armiqtë nuk ishin…Po, po nuk ishin aq të ligj. Armik i çuditshëm, armik…

Po ç'ishin ato të shtëna armësh? Po, pse, pak armë kishim me vetë? Arma nuk shkrehët vetëm për luftë. Pastaj, ku ka shenja lufte këtu? Paskemi qenë trembur për hiç gjë. Na besoni, armiku i rradhës nuk ishte aq i keq…Nuk ishte…

Të sapokthyerit bënin çudi. Ç'do të thotë kjo fjalë? Kurrë, asnjëherë nuk ishin dëgjuar një konsideratë e tillë për kundërshtarin, për armikun. Nuk na paska qenë aq i keq! Më kot përpiqeshin t'i jepnin dum, t'i jepnin shpjegim asaj shprehjeje.

Vetëm vonë, shumë vonë, në krye të nëntë muajve, diçka nisi të ftillohej. E shoqja e mullisit, e quajtur barktharë, shterpë prej të shoqit dhe korit të tij, lindi një vajzë topolake dhe të shndritshme si trëndafil i bardhë. Po atë ditë pas katër vajzave lindi djalin e shumëpritur edhe e shoqja e postierit. Në lagjen e sipërme erdhën pesë-gjashtë lindje rradhazi, por ajo që befasoi tërë fshatin, që la pa mend të madh e të vogël, ishte lindja e një djali prej anëtares femër të këshillit, e cila, edhe pse dikur qe martuar tri herë dhe kjo dihej prej të gjithësve, nuk mundi të bëhej kurrë nënë. Atëherë, pas këtyre lindjeve të njëpasnjëshme, shprehja që i pati çuditur dikur nuk kishte nevojë për shpjegim.