Debora e Pare

Nga Urim Nerguti

Kur, ndërsa muzgu kishte filluar të shtronte vellon e tij të errët, pashë flokët e parë të dëborës, nuk munda ta pengoj veten për të mos e lëshuar sëpatën dhe ulur mbi trungun e sapoprerë. Kokën të futur ndërmjet dy duarve, sytë të ngulur mbi dheun e butë të zi të malit, zura të mendoj për nënën time të vdekur një natë dimri, këtu e njëzet vjet më parë.

Nuk i kisha mbushur ende të dymbëdhjetat. Isha një fëmijë i brishtë shëndetlig, pa shokë e pa miq, veç kësaj njëlloj si nëna ime. Ngado që të hidhje sytë, vetëm mal. Nuk kisha njohur asgjë tjetër veç tij. Isha lindur në mal. Nuk dija asgjë për nënën time. Ajo ishte lindur në një vend të largët, aq të largët saqë vetëm përmendja e emrit të fshatit të saj ishte tashmë një rrezik. Isha ende i vogël dhe nuk arrija të kuptoj nga kisha zbarkuar aty, në atë shtëpi-kasolle mali, pa asnjë dritë shtëpie rreth e përqark. Herët e rralla kur merrja guximin të pyesja nënën, ajo kthehej prapa për të më fshehur fytyrën dhe zinte një punë çfarëdo. Por ajo çka e vështirësonte tmerrësisht gjendjen time, ishte që nuk kisha baba. Dhe, çuditërisht, nuk arrija ta pyesja nënën. Më dukej sikur do të trondisja ca gjëra që ishin fjetur me kohë, që ishin prehur tashmë siç fleshket e një rrembi çaji në gotë. E megjithatë, të mos diturit nga vinte nëna ime dhe ku kishte vajtur im atë, e tërë kjo më linte aq të pashpresë sa ç’është një njeri i humbur në mes të asgjëkundit ku syri nuk të has asgjë përveç horizontit të puthitur me rrafshin. Isha një njeri pa fill. Pa pikënisje nga nëna dhe pa pikëmbërritje nga babai.

Shkolla jonë gjendej në një pothuaj-rrafsh diku në shpatin e malit tonë, dhe ajo mblidhte gjithsej shtatë nxënës. Nga veshja, të gjithë dukeshim se e njihnim njëri-tjetrin. E nga gjuha, asnjëri nuk paraqiste shenjën më të vogël të një origjine të përbashkët. Asokohe, nuk arrija të kuptoj se, në fakt, të gjithë ne kishim fituar një origjinë të përbashkët vetëm pasi ishim lindur. Dikush kishte menduar të na gjente një të tillë.

Nëna ime nuk kishte fëmijë tjetër. E tërë pasuria e saj mbi këtë tokë, isha unë. Dhe ajo nuk kursehej të ma bënte të ditur këtë. Fjalët e saj të ngrohta, ndërsa acari i ftohtë ngrinte gjithçka jashtë, bënin që ta shihja nënën si diellin tim, aq më tepër të çmuar që dhe vetë ky i fundit tregohej dorështrënguar me ne. Nuk kam shumë kujtime me diellin. Truri im është i mbushur kryesisht me të ftohtë, acar, borë, shi, baltë, e gjithçka shkon bashkë me hallet e një shtëpie në mal. Por nëna ime kishte aftësinë të m’i largonte të gjitha këto, thjesht nga forca e butë e fjalëve të saj, nga vështrimet që dukeshin sikur dilnin nga një thellësi ku nuk kisha hyrje, nga ledhatimet në prehrin e saj si një kotele që sapo ka përdredhur këmbën. Nëna ime.

Dimri në të cilin po hynim po lajmërohej i pazakontë. Më i ftohtë, më i ashpër, më i pandjeshëm. Në mëngjes herët, ngrihesha nga gjumi nën puthjen e lehtë në ballë të nënës sime, dhe vishja ato pak rrecka të arrnuara nga duart e saj për të vajtur në shkollë. Udhëtoja rreth një orë në këmbë, përmes ca shtigjesh që vetëm unë i njihja, e që tani më dukeshin si pjesë e imja. Mësuesi ynë, një burrë i moshuar, ruante ende shenjat e një krenarie të dikurshme të humbur, krenari që pak nga pak ishte shndërruar në një lodhje të nënshtruar. I thinjur, një këmishë me viza të holla gjithmonë në trup, ai na mësonte të gjitha lëndët. Ishte mësuesi ynë i vetëm. Kur ngriheshim në dërrasë të zezë, ai shkonte të ulej në vendin tonë bosh dhe ulte sytë drejt këmbëve tona të skuqura nga i ftohti. Atëherë ngrihej ngadalë dhe dilte nga klasa për të marrë një krah dru. Dhe mbushte koftorrin deri në grykë. Digjeshin drutë e koftorrit të rrumbullakët, e digjej rrumbullakësia e syve të tij tek vështronin derën e zjarrtë. Atëherë nxënësi ulte kokën dhe nuk fliste më. Askush nuk fliste. As mësuesi ynë i përhumbur në lojën e gjuhëzave të flakës, as unë që nuk arrija, përsëri, të gjeja zanafillën e këtij njeriu aty, me ne, përpara nesh. Nga kishte ardhur ky njeri ?

Një natë, i rënë në kllapinë e një temperature të papritur, përçartjet e mia më çuan drejt një vendi të sheshtë, të ngrohtë dhe të butë, ku shihja plot njerëz të qeshur, të gëzuar dhe të hareshëm, njerëz që sytë e të cilëve shprehnin dëshira nga më të pabesueshmet në botë. Mes tyre, i vetëm dhe i buzëqeshur, dikush më vështronte me ca sy të lagësht që donin të shprehnin diçka. Iu afrova dhe e pyeta : "Kush jeni ju ?".  Ai m’u përgjigj : "Jam yt atë".  Atëherë, pa ditur mirë se ç’duhet të bëja, iu ngjita pas trupit dhe e shtrëngoja fort. Baba ! Baba ! thërrisja gati në të qarë, ndërsa nëna ime afrohej nga larg me një leckë të lagur në ujë, për ta vënë përnjëherë mbi ballin tim.

Kur pas ca ditësh e mora disi veten, nëna, duke më afruar pranë saj e duke më ledhatuar flokët, më pyeti nëse e doja shumë. "Sigurisht, iu përgjigja, sigurisht që të dua shumë. Po pse më pyet ?". Sepse nuk di ç’do të bëja pa ty, më tha ajo me një lot në sy. Me siguri që ajo ishte e shqetësuar nga përçartjet e mia.
Por një ditë, m’u desh të njihem dhe me njerëz të tjerë. Ishin të veshur e të mbathur mirë, me rroba të reja, çizme të rënda, dhe të gjithë njëlloj. Në sup iu varej nga një armë. Ata i ngjiteshin malit drejt nesh, dhe nëna, duke i parë ashtu hijerëndë dhe të plotfuqishëm, u shqetësua shumë. Ata mbërritën para kasolles sonë, në dihatje, por të lehtë. Nëna iu doli para. Unë ndoqa nënën dhe i dola asaj përpara. Ajo hodhi dy krahët e saj përsipër shpatullave të mia dhe më tërhoqi pranë vetes. Dhe pyeti : "Po ?" Njëri prej atyre bëri një hap përpara dhe tha : "Kemi marrë vesh që burri juaj ka ardhur një natë këtu." Nëna nuk foli. Heshtja e saj zgjoi djallëzinë fëminore dhe mendova mos nëna ime ma kishte fshehur që im atë kishte ardhur një natë në shtëpi. Ngrita sytë dhe pashë nënën. Ajo uli kokën dhe vështrimet tona u kryqëzuan. Nuk më kishte gënjyer, babai nuk kishte ardhur, ata gënjenin. Atëherë ai ngriti zërin dhe tha : "Ne i marrim vesh të gjitha, është e kotë. Edhe sikur në skutat e trurit tuaj t’i strukni, të gjitha i marrim vesh." Me këto fjalë, ata u kthyen mbrapsht dhe morën udhën teposhtë. "Qafën thefshi", mërmëriti nëna ime. Nuk vonoi shumë dhe një shkëmb i madh u shkëput nga majë e malit, duke u rrokullisur tërë vrungullimë në drejtim të atyre. Ata nuk patën kohë as të kthejnë kokat dhe gjithçka ishte rrafshuar tashmë, njëlloj sikur të mos kishin ekzistuar kurrë.

Nuk e njoha tim atë. Gjithçka që dija ishte që ai kishte ekzistuar njëherë por që më pas, gjurmët e tij shuheshin diku në vështrimet e humbura të nënës sime. Mësuesi përcillte jetën e tij të detyruar të maleve, mes shtatë fëmijësh që mardhnin gjithmonë në dimër dhe gërvishteshin gjithmonë në verë. Horizonti i mbyllur nga kreshtat e maleve kishte marrë një pamje përjetësie dhe asgjë nuk dukej ta trazonte. Nxënësit e tjerë, që nuk dalloheshin në asgjë nga unë, përveç nga shqiptimet e tyre të çuditshme, nuk kishin as ata baba. Thjesht nga një nënë, të cilat, njëlloj si nëna ime, nuk diheshin nga ku kishin ardhur dhe ç’fill kishin ndjekur deri aty. I vetmi që e kishte njohur të atin, ishte mësuesi. Por as ai nuk dinte ku kishte vajtur i ati i tij. Askush nuk dinte nga vinte dhe ku shkonte. Gjithçka që dihej ishte se ne gjendeshim aty, të mbyllur në mes të katër maleve, në një udhëkryq ku koha pezullohet derisa të merret vendimi i kahut, të humbur e të përhumbur njëherë e përgjithmonë.

Nëna ime vdiq një natë dimri, e shtruar mbi shtrojën prej fieri, me pranë saj një fëmijë dymbëdhjetë vjeç, që mundohej t’ia lehtësonte rënkimet me një leckë të lagur me ujë, nëna ime që e mori me vete të fshehtën e vendit nga ku ajo kishte ardhur dhe të vendit ku im atë kishte mbërritur. E atë mbrëmje, pas njëzet vjetësh, ndërsa muzgu po binte dhe dëbora po shfaqej me flokët e saj të parë, nuk munda ta pengoj veten për të mos u ulur mbi trungun e sapoprerë dhe të mendoj për jetën e shkurtër të dy qenieve që fillit të të cilave iu mungon, përjetësisht, një anë.