Në ç’drejtim?

Nga Cem Akas  

Meltemi u zgjua me një ndjesi të çuditshme: treni ishte ndalur. 

Për një çast nuk po e kuptonte se ku ndodheshin. 

Kishin hipur në stacionin e Sirkexhisë në Stamboll në trenin për Thessaloniki-Selanik, kishin zënë vend në kabinën e tyre të rehatshme e të pastër bashkë me Onurin, pastaj në laptopin që ai kishte sjellë me vete kishin parë filmin e Gwyneth Platrow-it “Sliding Doors”. 

Pasi kishin ulur xhamin e kishin mbyllur perdet duke bërë dashuri, ajo kishte ndier se këtë e kishte dëshiruar gjithmonë. Pastaj kishin lexuar nga pak dhe i kishte zënë gjumi. 

Hapi pak perden dhe pa jashtë. Dukej ndërtesa e një stacioni të vogël. Mbi të shkruhej diçka në greqisht. Pra, e paskëshin kaluar kufirin. Pasi dëgjoi zërat e nëpunësve të përsërisnin fjalën “pasaport”, e fjeti mendjen: ishin në stacionet e para në anën greke. 

I dashuri i saj u zgjua me mundim, aq sa për t’i ngjarë disi fotografisë në pasaportë. Kur treni u vu përsëri në lëvizje, atë e kish zënë gjumi sërish tashmë. 

Por kishte diçka të çuditshme: kur u nisën për rrugë nga Stambolli, gjithë ç’dukeshin nga dritarja shkonin majtas, ndërsa tani pemët, shtëpitë e vockla, shtyllat elektrike dhe fshatrat hynin nga e majta në fushëpamjen e krijuar prej dritares dhe dilnin nga e djathta. 

“Nuk ka mundësi të jemi duke u kthyer mbrapsht”, mendoi Meltemi. Mos po ktheheshin mbrapsht? 

* * * 

Pasi nuk po e merrte gjumi, Nexhmija u ngrit. Në kuvertën e anijes “Ismet Pasha”, të mbushur plot e përplot, kërkoi një vend për të mbështetur bërrylat. Pastaj, duke u ngjeshur mes ca njerëzve, pa dritat. 

Ishte nisur nga fshati Kilkis-Kılkış. Me nja dy a tri plaçka kishte zbritur në Thessaloniki-Selanik dhe ishte ngjitur mbi një anije karakatinë që do ta çonte në atdheun e saj të ri. 

Ç’bën një pemë që e shkulin me gjithë rrënjë prej toke, atë do të bënte kur të mbërrinte në Izmit: të hidhte rrënjët e saj të krasitura në tokën e re, që të rritet një ditë stërmbesa dhe, fillimisht për të parë se nga i ka ardhur familja e pastaj sepse ia ka fort ënda, bashkë me të dashurin, të shëtisë sa e sa herë Greqinë. 

Tani, dritat që sheh në errësirën e plotë të detit, në mos qofshin ato të portit Thessaloniki-Selanik, që po i jep lamtumirën, duhej të ishin dritat e atdheut të ri që po e priste. 

* * * 

As abazhur nuk ishte ajo që varej prej tavanit. Veç një llambë e zhveshur ishte. Sidoqoftë, drita që nuk mjaftonte për të ndriçuar kafenë prapëseprapë ia dilte të hynte në syrin e Aliut. 

Dhjetëra vite më pas, e bija e së bijës, Sevimi, nuk mund ta përmendte emrin e saj pa e prishur gojën me të shara e mallkime, por në kokën e trazuar të Aliut nuk kishte vend për këso gjërash tani: ai e kishte mendjen tek ato arkat me verë që do t’i sillte arixhiu të cilit i kishte shitur copën e fundit të mbetur prej tokës që i patën dhënë pas shkëmbimit të popullsisë, si dhe tek ajo gruaja rrumbullake, e zonja e mejhanes së lagjes së vogël në Kavala-Kavala, ku shkonte gjithmonë. 

* * * 

Osman beu nuk kishte shkuar as edhe një herë në mejhanen përballë ndërtesës ku kishte qenë bankier në Thessaloniki-Selanik; po ndonjë mbrëmje, kur kalonte atypari teksa kthehej në vilën e vet, ndihej i joshur prej saj. 

Kishte hipur në anijen “Ismet Pasha” me nëntëmbëdhjetë teneqe flori. Në pjesën e sipërme të teneqeve kishte hedhur vaj ulliri, që nëse ia hapnin, të mos ia shihnin florinjtë. 

Tani, në shtëpinë e tij në Aksaraj të Stambollit, ndërsa me një pjesë fare të vogël të atyre florinjve që kishin nisur të pakësoheshin bënte synet tre nipërit, mes të cilëve edhe Mustafain, babanë e ardhshëm të Onurit, mendja nuk i shkonte tek ajo mejhane, por tek koha kur shiste fruta në pazar në Thessaloniki-Selanik, në krye të tezgave të portokajve. 

* * * 

Në Kavala-Kavala, në njërën prej rrugëve të ngushta e të rrëpirëta të Qytetit të Vjetër që tashmë njihej me emrin “mëhalla e turqve”, Meltemi ndaloi papritur: një aromë e njohur – aroma e specave që stërgjyshja e saj, Nexhmija, skuqte në mëngjes ditëve të diela – vargu në turqisht që kërkuesi në lojën kukafshehthi duhej të recitonte gjysmë symbyllur përpara se të vihej në kërkim të shokëve: “Hapa dollapa, kush është fshehur mbrapa...” 

* * * 

Nuk kishte kaluar shumë që ishte martuar, por Nexhmija kishte mbetur shpejt shtatzënë, ende pa e marrë vesh se si, në fillim me një djalë e menjëherë më pas me një vajzë. Mehmeti, teksa vente e vinte anës bregut në oborrin e fabrikës së tekstilit të Herekesë, ku punonte si rojë, nuk e dinte se ky ishte ecejaku i tij i fundit, se pasi të mbaronte shërbimin e të kthehej në shtëpi në orët e para të mëngjesit, nuk do të zgjohej më nga gjumi në të cilin do të binte dhe se fjalën që i kishte dhënë Nexhmijes në Kilkis-Kılkış, se nuk do ta linte kurrë vetëm, do të detyrohej ta shkelte. 

Po ta dinte, mbase do të mërzitej që nuk do të kishte më kurrë mundësi t’u bërtiste fëmijëve që luanin kukafshehthi në orë të bukës. 

* * * 

“A nuk më dhe fjalën se do t’i jepje ngadalë?” U ankua Meltemi teksa ecnin me makinë nëpër Xanti-İskeçe. 

Ishin nisur me makinë që nga Stambolli kësaj radhe. Pasi të zbrisnin gjer në Athina-Atina, do të kalonin me traget në Kos-İstanköy, prej aty në Bodrum dhe pastaj, duke udhëtuar në bregdet përgjatë Egjeut, do të ktheheshin në Stamboll. 

Onuri nuk po ecte edhe aq shpejt, por që kur ishin martuar, veçanërisht pasi kishte mbetur shtatzënë, Meltemi kishte nisur të kishte frikë prej plot e plot gjërash. Dhe Onuri mundohej të mos e shqetësonte. Fundja as atij s’i pëlqente të ecte me shpejtësi në vende që s’i njihte, pasi mund t’i duhej të ndalej menjëherë e të kthehej mbrapsht nëse e shihte se ishte në drejtim të gabuar. 

Siç po i ndodhte edhe tani: kur shoferi i makinës që kishin pas bërtiti në turqisht “Gomar Stambolli!”, Meltemi e ndjeu veten si të ishte në ndonjë qytet të Anadollit dhe qeshi pa dashje. 

* * * 

Kur e nxorën përpara Mustafa Qemalit, që edhe pse nuk quhej ende “Ataturk”, trajtohej si “Ati i turqve” dhe sillej si i tillë, Nimetit nisën t’i shkonin lotët rrëke nga të qarët. Aliu u ndie krejt i koritur. Teksa mendonte se për shkak të së bijës, do të qortohej prej Udhëheqësit të Madh, donte më mirë t’i hapej dheu. 

Kur Mustafa Qemali pyeti se pse qante patriotja e tij, Nimeti i shpjegoi se donte të shkonte në shkollë dhe se babai nuk e lejonte. Pasi e lexoi bukur dhe rrjedhshëm gazetën që i vunë përpara, dha në këtë mënyrë provën se e meritonte prej kohësh të shkonte në shkollë. 

Ndërsa Mustafa Qemali thërriste drejtorin e arsimit dhe i jepte udhëzimin që Nimeti të niste shkollën nga klasa e dytë, të gjithë shihnin nga Aliu, ndërsa Aliu shihte këpucët ende të pagrisura të dhëndërisë, të prodhuara në Thessaloniki-Selanik. 

* * * 

I kishte zënë shiu, por prapëseprapë vazhdonin të ecnin. Në Thessaloniki-Selanik, në rrugët nën shi ndihej e njëjta aromë si në Erenkëj të Stambollit. 

Kur hynë në një kthesë, iu duk sikur u ndodhën në sheshin e xhirimit të një filmi: nga dera e hapur e një kishe dilnin dritë dhe hare. Në atë kohë, pranë tyre kaloi nusja e veshur me të bardha, që bashkë me ata që e shoqëronin, në mes të një grumbulli njerëzish që e prisnin, ngjiti me sa shpejtësi që mundej shkallët për në kishë. 

Në Kavala-Kavala, kjo ishte e papritura e dytë e këndshme që e lumturoi më fort Meltemin pas një peme portokalli që u doli përpara në mes të një rruge plot me apartamente dhe që mbartte ende fruta. 

* * * 

Nexhmija, gjer në shuarjen e flakëve që e shndërruan në hi gjithë shtëpinë, duke parë nga maja e kodrës dritat e fabrikës së tekstilit, kujtoi se si e kishin djegur francezët dhe bullgarët Selanikun, se si i kishin hedhur qytetit benzinë nga lart me zepelinë. Duke vrarë mendjen se kur do t’ua rrëfente këto dy fëmijëve të saj, i erdhi ndërmend se si vila e një bankieri turk, ngjitur me gjykatën, i kishte shpëtuar flakëve që asgjësuan brenda ditës krejt qytetin. 

* * * 

Kësaj radhe ishin tre vetë – në kabinën në “Trenin e Miqësisë” kishin edhe djalin e tyre, që sapo kishte filluar të formonte fjali dhe që kur e pyesnin si e kishte emrin, thoshte “Kaaniko”. 

Edhe ai, edhe Onuri po dremisnin duke gërhitur nga pak. Shëtitja në Selanik i kishte lodhur të dy. 

Meltimi, gjithashtu, ishte e lodhur, por mundohej të mos flinte. Kësaj radhe ishte e vendosur të kuptonte se në ç’pikë treni kishte ndryshuar drejtim, kishte bërë sikur kishte ndryshuar drejtim, kishte ndryshuar vërtet apo jo drejtim.

Përkthyer nga Edvin Cami