* * *

Agim Hamiti

— Tri ditët e para do të qëndrosh i shtruar në infermieri, të të kemi nën vëzhgim, i tha mjeku i burgosur Shpresimit, mbasi ia qepi e ia mjekoi plagën. – Vetëm kështu mund t’i shpëtosh infeksionit.
— Unë e kam bezdi të qëndroj pa lëvizur, por gjersa e do puna, do të rri.
— Nuk është fjala për të mos lëvizur prej vendit, por për të respektuar orarin e veprimeve të infermierisë.. Përndryshe policët e shërbimit të brendshëm në kamp lajmërojnë oficerin e rojës dhe të dëbojnë prej këtej.
Përveç Shpresimit, në infermieri ndodheshin të shtruar edhe tre të burgosur të tjerë. Njëri kishte thyer këmbën, një tjetër sapo ishte kthyer prej spitalit i operuar në veshka dhe i treti vuante shumë nga zemra.
Turni i parë kthehej zakonisht nga puna rreth orës katër pasdite. Derisa hanin drekë të gjithë, ora shkonte pesë. Pikërisht në këtë orë Serveti shkoi tek Shpresimi në infermieri. Ata u takuan jashtë, në ballkon.
— Si ndihesh tani, Shpresim? Të dhemb shumë plaga?
— Jo, ma kanë qepur e mjekuar; pak dhembje kam. Ti si ia kalova nga puna?
— Të shkarkosh vagonët me mineral në bunker vet i tretë nuk është punë e vështirë. Një punë të tillë mund ta bëja vullnetarisht përherë. Ku do ta pimë kafen sot?
— Këtu ku jemi. Brenda në infermieri nuk lejohet. Për sa i përket çështjes së punës, duhet të interesohemi me kohë në Zyrë Teknike, që të vazhdosh atje ku
je me organikë.
— Unë nuk i shkarkoj dot i vetëm vagonët me mineral. Dy ortakët e mi do të punojnë deri në fund të dhjetorit; në janar nuk dalin më në punë. Nga na tjetër, pas asaj që ndodhi sot atje, nuk e shikoj dot me sy sheshin e përgatitjes së trupave, ku vranë Shkëlzenin sikur të ishte egërsirë. I shkreti djalë! I morën jetën në moshë aq të re, pa i pasur borxh kujt.
— Kushedi si e ka pasur hallin. Të kujtohet ç’na tha për Demirin? E dinte që ai ishte dorë e tjetërkujt. Urrejtja që tregonte policia ndaj tij ka qenë e rekomanduar.
— Sidoqoftë, ne e kemi për detyrë të respektojmë amanetin e tij për fotografitë dhe vendin e varrit. Fotografitë unë do t’i marr pastaj, në orën gjashtë që hapet depoja e veshmbathjes dhe do t’i fsheh me kujdes në mes të plaçkave të mia. Për vendin e varrit do ta kemi të vështirë, mbasi Shkëlzenin nuk do ta varrosin në Shëpal, ku gjendet varreza e të burgosurve politikë të Spaçit. Këto fjalë ia tha polici, që ruante trupin e pajetë të Shkëlzenit, kolegut të tij të brigadës sonë.
— Ç’kuptim ka kjo?
— Po të vrasësh një djalë të ri me sëpatë pa bërë asgjë të keqe, ç’kuptim ka? Ne nuk kemi si ta kuptojmë shkakun e varrosjes së tij në një vend anonim, gjersa nuk dimë arsyen e vrasjes. Ato lidhen domosdoshmërisht njëra me tjetrën.
— I shkreti Shkëlzen! Nuk e ka menduar kurrë se do të persekutohej edhe pas vdekjes në moshë rinore.
— Ka të ngjarë të ketë marrë me vete ndonjë sekret të rëndësishëm, gjersa po ndodh kështu. Atyre u duket se edhe eshtrat e tij mund ta denoncojnë të vërtetën që i tmerron, prandaj duan të zhdukin çdo gjurmë të tij. Unë qysh nesër do të interesohem të mësoj se ku e kanë varrosur. Pa dyshim varri do t’i bëhet brenda rrethimit, si zonë e ndaluar për të shkelur këmbë njeriu. Duke qenë varr i hapur rishtas, nuk do të jetë shumë e vështirë për ta konstatuar se ku ndodhet.
— Kjo detyrë të mbetet ty tani. Unë nuk mund të dal dot në punë, pa mu shëruar plotësisht plaga. Mirëpo atëherë do të jetë e vështirë të diktohet vendi i varrit. Mendoj se ata do t’i bëjnë një varr shkel e shko, sa për të mos ta lënë jashtë.
— Gjithsesi unë shpresoj ta gjej vendndodhjen e tij, se jam edhe një muaj e gjysmë akoma në punë.

Ishte ballë muzgu, kur katër të burgosur ordinerë dhe një polic po ngjisnin
Të Përpjetën e Sizifit. Dy prej të burgosurve mbanin nga një kazmë në sup, ndërsa dy të tjerët nga një lopatë. Polici shtrëngonte një bisht kazme në dorë.
— E kaloni xhadenë dhe ngjituni shpatit matanë, urdhëroi polici.
— Ku do të shkojmë, komandant Prenga? e pyeti më i moshuari prej të burgosurve.
— Në dasmë.
— Në dasmë me vegla varri!
— A ka dasmë më të madhe, sesa kur varros një armik?
— Pse, varr do të hapim vërtet?
— A nuk the se ato janë vegla varri?
— Këto vegla të ushqejnë më parë, pastaj të varrosin.
— Sonte do të hapni varr me to.
Ata nuk kishin dëgjuar gjë për vrasjen e një të burgosuri politik dhe gjithë biseda e policit shoqërues u dukej shaka. Duke qenë të burgosur ordinerë të dënuar lehtë, ata i nxirrnin edhe jashtë rrethimit të kampit për të punuar. I burgosuri moshatar lirohej pas dy muajsh dhe kishte zënë muhabet me kapter Prengën, i cili ishte polici shoqërues i përditshëm.
Kur arritën tek magazina e veshmbathjes, katër të burgosurit e ngadalësuan hapin.
— Kush ju tha të ndaloni? u bërtiti polici. – Vazhdoni udhën drejt zonës së dytë të minierës.
Pas dhjetë minutash, udha malore i nxori në qafën e një kodre, ku përfundonte E Përpjeta e Sizifit. Pak më tej ata dalluan një polic tjetër, i cili bënte ecejake me duart të bashkuara pas shpine.
— Erdhët më së fundi, Preng? e pyeti ai kolegun.
Në tonin e të folurit ndihej një nuancë mërzitjeje për shkak të pritjes së gjatë.
— Po, erdhëm Dod. Tani na nisi shef Paskali. Je mërzitur duke pritur?
— Jo fort. Pozicioni këtu është si pikë vrojtimi dhe e kaloja kohën duke ndjekur me sy gjithë lëvizjet brenda rrethimit. Tani që po erret, arritët ju.
— E ke çelësin e barakës ku ndodhet barela?
— Po; na merre. Unë do të qëndroj këtu, derisa të ktheheni ju.
*
Pas sëpatës së Demirit, e kishte pasur radhën ajo e autopsisë të ushtrohej mbi kufomën e Shkëlzenit. Në përfundim të saj, atë e kishin futur në një thes të formuar prej dy batanijesh të vjetra, të qepura me njëra-tjetrën. Mandej kishin qepur edhe grykën e thesit. Ky ishte shpenzimi i komandës së kampit të Spaçit për ceremoninë mortore të varrosjes së djaloshit kosovar prej kortezhit të katër të burgosurve ordinerë. Këta e shtrinë barelën paralel me batanijet-thes, ku shquanin njolla të mëdha gjaku, dhe po qëndronin në heshtje të plotë.
— Hajde, tunduni prej vendit, ç’prisni? Nuk e shikoni që u err? Më pas do ta keni të vështirë të hapni gropën, u tërhoqi vëmendjen polici.
— Vërtet njeri ka këtu brenda, komandant Prenga? guxoi ta pyeste i
burgosuri moshatar, i cili bënte ndonjëherë edhe shaka me të.
— A mund të quhesh njeri, kur i kundërvihesh partisë sonë?
Pas kësaj vërejtjeje të policit, i burgosuri që kishte folur u bëri shenjë shokëve të tij më të rinj dhe e kapën thesin-qefin në të katër cepat. Me fytyrën të kthyer anash, ata ndaluan frymëmarrjen, e ngritën atë dhe e vendosën mbi barelë. Drejtuan trupin, u mbushën me frymë dhe vendosën kazmat e lopatat përmbi thes. Mandej ngritën barelën.
— Nga do të kalojmë, komandant Prenga?
— Ejani pas meje.
Polici doli nga udha dhe filloi të zbriste me kujdes tatëpjetën. Të burgosurit me barelë në krahë i shkuan pas. Një tufë korbash dolën prej një guve duke krakëllitur dhe filluan të fluturonin përmbi gropën e zymtë të Spaçit.
— Ky e meriton ta lësh të bëhet ushqim për korbat, por partia jonë është zemërgjerë; u lë vend varri në këtë tokë edhe armiqve të saj, shkrofëtiu polici.
Katër të burgosurit vazhduan udhën në heshtje, duke u kujdesur të mos iu rrëshqiste këmba përgjatë rrëpirës që po zbrisnin. Si ecën rreth 100 m, kapter Prenga bëri një gjysmërrotullimi majtas dhe u drejtua rrëzë një shpati. Ai vend nuk dukej prej asnjë pike të udhës këmbësore që çonte nga kampi në minierë.
— Uleni barelën dhe ejani t’ju tregoj se ku do ta hapni gropën.
Ata zgjodhën një vend të sheshtë pak më tej për të vendosur barelën. Morën kazmat dhe lopatat e u afruan tek polici.
— Gropa do të hapet këtu, në mes të shkurreve. Duhet të tregoheni të kujdesshëm, për të mos dëmtuar asnjë shkurre përqark. Filloni punën.