* * *

Nga Agim Hamiti

...

Në orën shtatë e gjysmë të mbrëmjes kamioni, me të cilin udhëtonte Shpresimi, mbërriti në Tiranë.

— Ku do të zbresësh? e pyeti shoferi.

— Sa më afër stacionit të trenit.

— Cilën linjë do të marrësh?

— Të Elbasanit.

— Nuk niset më tren për në Elbasan sot. Unë do të shkoj të shkarkoj tek Kombinati. Në qoftë se nuk ke ndërmend të flesh në Tiranë, eja me mua dhe atje prit ndonjë makinë rasti për në Elbasan.

— Faleminderit; ashtu do të bëj.

Qarkullimi i kamionëve po rrallohej, ndërkohë që Shpresimi ngeli në rrugë tek Kombinati deri vonë. Kishte kaluar ora nëntë e darkës, kur ndaloi një Saurel me targë të Elbasanit.

— Për ku je? e pyeti shoferi.

— Për në Korçë.

— Unë deri në Elbasan shkoj. Po deshe, eja.

Ai hapi derën e kabinës dhe i tregoi sedilen bosh pas tij. Shpresimi e falënderoi dhe u fut brenda. Në sedilen përkrahë shoferit ishte ulur një grua; pas saj, një plak.

Në Rrogozhinë i ndaloi një patrullë policie. Pasi kontrolloi dokumentacionin e shoferit, polici urdhëroi pasagjerët të paraqitnin letërnjoftimet. Gruaja dhe plaku i treguan të tyret.

— Ma jep mua këtu tënden, i tha shoferi Shpresimit, ngaqë ky nuk komunikonte dot nëpërmjet dritares me policin.

Shpresimi i zgjati fletën e lirimit nga burgu.

— Të kërkova letërnjoftimin, jo faturën e ujit, i tha shoferi pak i nxehur.

— Ky është letërnjoftimi im.

— Ndryshe nga gjithë shqiptarët e ke ti?

— Tani për tani, po.

Njëri prej policëve hipi në parafangon e makinës dhe ia mori letrën nga dora shoferit. Pasi e lexoi me vëmendje, pyeti Shpresimin:

— Sot je liruar?

— Siç e shikon.

— Sa vjet ke bërë?

— Trembëdhjetë e gjysmë.

— Të kanë ardhur trutë në vend?

— Në vend i kam pasur.

— Po t’i kishe pasur në vend, nuk bëje një dynja me burg. Vuri gishtin kokës meqë dole, përndryshe e ke gati vendin atje.

Shpresimi nuk foli. Polici ia ktheu fletën e lirimit shoferit dhe zbriti poshtë.

— Pse, fletë lirimi prej burgut qenka kjo? e pyeti shoferi duke i dhënë letrën Shpresimit.

— E ke dëgjuar tamam.

— Vërtet aq vjet ke vuajtur, sa i the policit?

— Është e shkruar në letër, lexoje.

— Paske bërë një Saurel me burg, a lumëmadh! Nga cili kamp je liruar?

— Nga burgu i Burrelit.

— Atje ke qenë gjithë kohën?

— Jo, vetëm dy vjetët e fundit.

— Po pjesën tjetër?

— Në Spaç.

— Bobó, edhe emrin si goditje kërbaçi e ka ai kamp. Të shkuara!

— Faleminderit.

Po afronte mesnata, kur ata mbërritën në Elbasan.

— Ku do të flesh sonte? e pyeti shoferi.

— Do të qëndroj në rrugë, në pritje të ndonjë makine.

— Është e kotë. Para orës katër të mëngjesit, nuk kalon më makinë.

— Do të pres deri atëherë; nuk kam ku të shkoj.

— Unë nuk të marr lekë për rrugën; me to ec fli në hotel. Nuk kalohet jashtë gjithë nata, mund të marrësh ndonjë të ftohur. Dhe ajo të duhet.

— Faleminderit, por edhe hotelet janë mbyllur në këtë orë.

— Do të të çoj unë tek një i njohuri im.

Në hyrje të hotelit u përshëndetën me njëri-tjetrin.

— Ke vuajtur katër vjet burg më shumë se babai im, i pëshpëriti shoferi në vesh.

78

Shpresimin e zuri gjumi shpejt nga lodhja. Natën e fundit në burg ai nuk kishte mbyllur sy. Emocionet e lirimit dhe udhëtimi i gjatë i ishin bashkangjitur pagjumësisë. Megjithatë ai ishte shtrirë me merakun e një zgjimi të hershëm.

Në orën pesë u zgjua dhe nxitoi të dilte në rrugë. Nuk vonoi dhe gjeti një makinë për në Korçë. Para se të nisej për në fshat, bleu një bukë, djathë, sallam, një thikë, pastë rroje, furçë, brisqe dhe disa qirinj. Megjithëse ishte viti i përfundimit të elektrifikimit të mbarë vendit, ai e dinte që në shtëpinë e tij të mbyllur prej një kohe të gjatë zotëronte errësira.

Një makinë Zuk e transportimit të qumështit e çoi deri pranë fshatit. Shpresimi vendosi të hynte atje jo nëpërmjet rrugës së përgjithshme. Ai u shmang rreth 500 m prej saj dhe filloi të ecte paralel me të. Nuk dëshironte të takonte njeri, para se të mbërrinte në shtëpi. Kjo ndodhej më afër periferisë sesa qendër së fshatit. Kur shikonte dikë që kalonte rrugës, ai shmangej edhe

më tepër prej saj.

Më së fundi mbërriti në rrugicën që çonte tek shtëpia e tij. Shikoi përqark me vëmendje. Nuk dukej njeri. Vala e fushatës së shërbimeve pranverore në bujqësi nuk linte askënd në shtëpi, veç pleqve. Ndërkohë fëmijët ishin në shkollë.

Kur iu drejtua shtëpisë, të rrahurat e zemrës iu shpeshtuan. Tridhjetë metra larg saj, në anë të rrugicës, ndodhej një gur i madh. Herën e fundit që kishte qenë në shtëpi kishte marrë edhe mushkën e stanit me vete, për të çuar dru zjarri. Manushaqja i ishte lutur të bënte një shëtitje me mushkë. Shpresimi nuk ia kishte prishur qejfin. E kishte çuar mushkën pranë atij guri, prej nga ajo kishte kërcyer lehtë mbi samar. Pasi kishte bërë dy ecejake prej gurit tek shtëpia, vajza, e kënaqur në kulm, kishte kërcyer në krahët e Shpresimit. Ky e kishte puthur disa herë dhe ishte nisur për në stan. Takimi i tyre i fundit.

Shpresimi filloi të fërkonte me duar pjesën e sipërme të gurit, ku kishte shkelur dikur e bija. U mallëngjye, fuqitë iu prenë dhe u detyrua të ulej mbi të. Atëherë ai kishte një nuse të re dhe një vajzë të bukur, të cilat e prisnin dhe e përcillnin me gaz tek porta e shtëpisë së mirëmbajtur. Po tani?

Ktheu kokën ngadalë dhe sytë i shkuan tek gardhi i rrafshuar i bahçes së mbuluar nga barishtet e egra të harlisura, vendi i portës pa kolona, të cilat dikush i kishte prishur për të marrë fijet e hekurit, dhe pemët degëshqyera prej fëmijëve që kalonin kohën duke luajtur në pronën pa zot. Psherëtiu thellë dhe dy pika të mëdha loti iu rrokullisën nëpër faqet e parruara prej dy ditësh.

Lehjet e egërsuara të një qeni tek shtëpia pranë e bënë të mblidhte veten. Një plakë doli në prag të derës të shikonte pse lehte qeni. Shpresimi, që nuk donte të fliste me njeri në ato çaste, zbriti prej gurit dhe u drejtua për në shtëpi.

*

Plakës i bëri përshtypje prania e atij jabanxhiu dhe po e ndiqte me sy.

Ai ndaloi tek vendi i portës, lëshoi çantën përdhe dhe filloi të kontrollonte ç’kishte mbetur prej asaj që dikur kishte qenë shtëpia e tij. Era e kishte prishur strehën nga ana lindore dhe rrëketë e ujit të shiut e kishin kthyer në kafe ngjyrën e bardhë të murit. Dy xhama të dritares në atë anë ishin thyer. Ai zgjati kokën dhe vuri ré se uji me kohë kishte hyrë brenda dhe një shtresë myku mbulonte deri afër mesit dyshemenë e kuzhinës së dikurshme. Kompensata e një bufeje, ku mbanin enët, kishte filluar të kalbej dhe dukej ngjyrë gri në të bardhë prej një mori kërpudhash të vogla që gjallonin mbi të. Muri i shtëpisë nga pas ishte gjithë njolla balte prej topave që kishin përplasur fëmijët duke luajtur. Një xham i dritares së ish-dhomës së gjumit mungonte, por uji i shiut nuk kishte depërtuar brenda dhe shtresa e çimentos dukej e pastër. Një gur në mes të dhomës dhe prania e disa copave xhami nga jashtë i ngjallën dyshimin Shpresimit, se kjo goditje mund të ishte bërë ditët e fundit. Disa tjegulla të strehës së shkallëve mungonin. Uji i shiut dhe pluhurat kishin krijuar një shtresë lluce të hollë mbi sheshin e shkallëve. Shpresimi i ngjiti ato me kujdes.

— Atë letrën tek dera e kanë vendosur dje ata të këshillit, dëgjoi një zë gruaje nga pas krahëve.

Shpresimi u kthye rrëmbimthi dhe pa plakën që kishte dalë në prag të shtëpisë së saj, kur kishte lehur qeni. Për të ruajtur ekuilibrin, ajo mbështetej mbi një bastun. Mungesa e syrit të majtë e ndihmoi Shpresimin të kujtonte emrin e saj.

— Nënë Rabo, ti je?

— Unë jam, o bir! Po ti, Shpresimi je?

— Po.

— Shyqyr që të ktheu Zoti, të keqen nëna! Unë nuk shoh mirë as nga ky i vetmi, por më duke sikur qenke plakur.

— E, po, ikin vitet, nënë Rabo; edhe do të plakemi.

— Jo, xhani i nënës, jo, ti je i ri. Po, nejse, mirë që erdhe shëndoshë njëherë. Pa këndoje atë letrën e këshillit, çfarë të thonë.

— Më thonë të shkoj të marr çelësin e shtëpisë tek zyra e tyre.

— Ec, o bir, ec; ç’do të bësh! Mirë ajo që u martua, se s’duronte dot për burrë, po tezen ç’do ta gjente të mbante çelësin e të kujdesej nganjëherë për shtëpinë e nipit. Vlekan më shumë pulat, sesa djali i motrës! Si u katandis kështu kjo dynja, është fat të më marrë Zoti një sahat e më përpara.

*

— Kush është ai burri që po hyn në oborr, shoku kryetar? e pyeti sekretarja e këshillit Nihatin.

Ky u afrua tek dritarja. Zyra e tij ndodhej në katin e dytë.

— Sa paska ndryshuar! Flokët i qenkan zbardhur krejt, por nuk e dimë nëse do t’i jenë kthjelluar trutë apo jo. Ky është Shpresim Bogoni. Tek dera e shtëpisë së këtij e çove atë letrën dje, pasi na njoftoi DPB të rrethit se ishte liruar nga burgu. Na çelësin, çoja në oborr. Të mos hyjë fare këtu, se nuk më merr malli kurrë t’ia shikoj bojën.

Ata u takuan tek dera e jashtme e këshillit.

— Më fal, Shpresim Bogoni je ti?

— Po.

— Urdhëro çelësin e shtëpisë! Unë jam sekretarja e këshillit. Më dërgoi shoku Nihat, kryetari, që të mos mundoheshe deri sipër, mbasi je lodhur prej udhëtimit.

— E falënderoj kryetarin që mendon mirë për mua.