Monologu i një emigranti në ditë krize

Nga Ziko Ll. Kapurani 

Kriza ekonomike më ka hedhur lakun në grykë. Ma shtrëngon pa mëshirë. Pa ndonjë vendim gjyqi nëse jam apo fajtor. Eshtë më shumë shtrigë se shtrigat e përrallave. Xhepi në centet e fundit. Barku sapo nisi të gërrasë i nevrikosur se s’po kthej më kokën nga ai. Nuk e di se vetë koka po zjen si kazan me bërsi përmbi zjarr duke ngopur ajrin me avuj të rëndë, të çoroditur. Avujt, pas pak, shuhen. Kazani i kokës kthehet në një kafkë të zbrazur. Shtëpia nuk më mban. Shkoj ku më shpien kamalecat e këmbëve. Edhe ato nisën të mos më mbajnë më. Dridhen. Ulem mbi mermerin e bardhë të një statuje. Statuja nuk më do. Më fut nga poshtë disa gjëmba të ftohtë, të padurueshëm. Kalimtarët më shohin indiferentë. Edhe unë i shikoj indiferent. Grindem me indiferentizmin. Nuk më duket aq burrë i mirë. Më kërkon gjithnjë cigare. Kutia e cigareve m’u mbarua. Nuk mbetën brenda veçse disa thërrime të shkundura. Ngrihem, shkoj më tej. Përpara më dalin shifra të mëdha eurosh shkruar me shkronja të zeza nëpër zarfe të ardhura në adresën time. Më duhet të paguaj. Pronari i shtëpisë mbrëmë më dha ultimatumin e fundit. Nuk pret më. Do më nxjerrë jashtë. Mund të ketë të drejtë. Kam borxh tre qera. Një mëndje e nxehtë më thotë t’i kthehem e t’i them: “ Zotëri, ke perëndi ti? Nuk shikon se jam pa punë? Falmë disa muaj, mos bëj kështu, nuk do varfërohesh!” Prapë e kthej. Nuk më duket aq e drejtë, ka punuar tjetri. Ndonse i jati. Po babai im ç’ka bërë? E ç’farë të bënte ditëziu! Rrokëllimë i shkoi jeta. Po pse, unë nuk kam punuar zotrote? Nuk mundem të gjej kokën e fillit. Nesër vijnë të më mbyllim edhe korentin. Sa për telefonin, s’më prish punë, le ta presin. Për ujin kam mjaft ditë afat akoma. Kam edhe disa duar për t’u shlyer me “Fordin” e vjetër. Edhe kjo kriza, sa gjëmb i keq, ç’doli aq shpejt, ... nuk duroi edhe disa muaj, të më kishte zënë mirë e ngrohta! Mëndja më shkon tek thënia e dikurëshme: “Kriza e përgjithëshme e kapitalizmit.” Nuk e besoja. Ja ku më zuri! Po prapë, nuk duhet të qahem. Më la të punoj njëzet vjet. Çoç bëra. Dhe kush, kush akuzonte krizën e përgjithëshme të kapitalizmit... Ai që ishte vetë kriza, që na jipte një bukë për tetë orë punë, d.m.th., pesëdhjetë cent në tetë orë, që për gjysëm shekulli nuk bëri dot një rrugë, që më la më këmbë një jetë, që më shkurtoi këmbët, krahët, që më la lakuriq, barkbosh, që më la cung... E tmerrëshme! Këto kujtoj dhe them: “ Shyqur Zotit!” Të shkuara të (pa) harruara. Më duhet prapë të regjistroj emrin si njëherë e një kohë në listën e bakalit, në listën e furrës së bukës, në shumë deftete të tjera, të cilat i kisha harruar. Më kishte marrë përposhtë skamja. Ja si tani. Ikën ato ditë. Mirë bënë. (Ishin tonat, sa na merr malli! Ah, sikur të ktheheshin një çast!) Po tani, tani nga t’ia mbaj? Hedh sytë nëpër trotuare. Një cigane mjaft e bukur, me një bel të këputur, kërkon nëpër kazanet e plehrave duke mbyllur e hapur një farë mashe. Eshtë nga anët tona edhe ajo. Nuk i pushon goja: “mana, ruha palia.” Nga katet e sipërme të një pallati një trashaluqe i hedh një qese me rroba. Cigania i rrëmben, i hedh në kartonin mbi katër rrota. Shtyn rrugët duke më lënë “vjershën” e saj dhe skamjen time. Ndër këmbë më qëndron një prostitutë. Eshtë mjaft e bukur. E re. Më bën me shënjë t’i shkoj nga pas. Sytë më shkojnë tek këmbët e saj të zbuluara. M’u dukën si dy rrugë që çojnë motorrat e epsheve të parkonin mbi kryqet e saj të shumëshkelura. Ia bëj me dorë se nuk kam dyshkë. Ajo nënqesh dhe ikën më tej. Më lind një dëshirë e lajthitur... Ah, sikur të gjeja një shumë të hollash. Për shëmbëll, dhjetë mijë euro. Pak janë. Ç’mund të bëj me kaq? Asgjë. Shumë, të gjeja shumë... Po mirë janë edhe pak, aq sa të kaloja krizën. Po kush mund të humbasë para? Ndoshta ndonjë bossi i janë çpuar xhepat, ose ndonjë hajduti. Mendime të kota, fare të kota. Le të gjeja një pesëdhjeçe, pa leri më shumë. Do t’i pija, do të dehesha. T’i shtyja të gjitha poshtë, të mos i shikoja. Asgjë nga këto. Vrapoj tek qoshja, të provoj fatin me kino, me pro- po, me baste. Klientët edhe atje tani shtohen dita ditës. Mbusha aq kino, derisa lashë centet e fundit. Të gjitha shtigjet e mbijetesës u mbyllën. Papritur më erdhi ndër mënt babai... Ndjesë pastë, sa i miri, sa i zoti, sa trim ishte në ditë të vështira. Unë nuk jam as hija e tij. Ai nuk na la kurrë pa bukë. Dhe kishte gjashtë fëmijë. Bënte çmos. Kthente malet përmbys për fëmijët e tij... “Ti, ti je kot!” më thotë gruaja. Më vjen të pëlcas. Po ç’mund të bëj? Kriza është për të gjithë. Erdhi nga Amerika, nga ajo hapësirë lumturie. U hap pak e nga pak. Si vetë djalli. Se si erdhi, nuk e marr vesh. Një dyshim më bren përbrenda ditë e natë. Jeta më ka mësuar t’i shikoj gjërat me sy kritik. Pse bankat kërkojnë para? Edhe këtë nuk e marr vesh. Shteti u jep para bankave. Hajduti i fal para hajdutit. Lozin me paratë e mia. Sa hajdut shteti! Prandaj nuk le të tjerët të vjedhin, i presin rriskun e tij. Ndryshe, ku vajtën të hollat? Pse nuk qarkullojnë më? Ç’i bënë? Mos luajnë ndonjë strategji që unë nuk e kuptoj? Mos duan të ma hedhin? “Do t’i bëjmë ballë edhe me dhallë,” thoshim dikur. Një ditë na e muarën edhe dhallën. Tani që kërkuam një tavolinë më ushqyese, prapë na e rrëmbyen dhallën. Mëndja më shkon tek trimëria e babait. Një ditë ai u gjend me gisht në gojë. Kusarët ia muarën tufën e leshtë që kishte përpara. Ja si unë tani, që më muarën punën, më prenë krahët, më lanë cung. E zbritën nga kali. Ia muarën edhe kalin. “Mjaft ti, - i thanë, - tani të hipim edhe ne pak!” U zgërdhinë dhe ikën. Hipën vërtet. Hëngrën shumë vite nga djersa e babait, të cilin e ngjeshën në birrucë për shumë vite. Një birrucë e zezë ku mbështolli me errësirën e saj një komb të tërë. Kur doli nga birruca, babait, si gjithë të tjerëve, ia futën kokën në kazanin bosh të kooperativave bujqësore. E paguanin me disa pika të mjera. Njëqint pika në një ditëpune të lodhëshme. Pika pa bukë! Pika kot! Tetë frymë mbi shpatulla babai. Po ç’bëri babai, thoni ju? “Doli malit për liri.” Partizan, more vëlla! Partizan i jetës. Ç’të bënte ndryshe kur nuk mund ta rrëzonte të keqen nga froni? (Ja, si unë tani krizës.) Në maj ngrihej herët dhe u qepej maleve. Jo për t’i bërë pjellore si fushat, për t’i ngrënë erozioni e në vënd të barit të dilnin gjëmba, por për të ndjekur fijet e çajit. Dilte të djelave në pazar. E shiste dhe kthehej në shtëpi me çantën plot ushqime. Ne i kërcenim mbi kokë nga gëzimi. Megjithë përndjekjet që i bënë duke e quajtur agjent të të huajve, armik e rebel, ai çdo mëngjes ngjiti malin e tij me ajër të pastër. I tillë ishte xha Lato. Tani unë mendoj ta bëj si ai. T’i le të gjitha e t’u ngjitem maleve. E bëj nga e keqia, more shok! Pse ti, nuk mendon ta bësh një gjë të tillë? Do t’ua bëj të qarta të gjitha viseve të mia. Mbeta, mbeta, si i thonë fjalës, me “lulet” në dorë. Dikur e mora perëndinë me gurë dhe ajo më mallkoi, më la barkun të thatë. Kosore për të krastitur shkarpa trupi im. Epo thosha: “Mirë të më bëhet, mohova Zotin!” Po tani që Zotin e vuri në krye të këndit tok me dajon, pse prapë nisën zorrët të më gërrasin? Nuk qënka gjë dhe kjo punë. Dikur këndova diktaturën ( nga e keqia), më dhanë shkelmën pas prapanice, tani këndova demokracinë ( nga e mira), prapë shelma në prapanicë nuk më mungoi. Dal në fanarin e parë. Të bardhë e të zinj presin të dalë ngjyra e kuqe e t’u sulen kalimtarëve me vetura për t’u lënë në xham kartpeceta. Për pesëdhjetë cent. Kthehen shpejt për t’i mbledhur. Askush nuk hap xhamin. Shikoj se lypësat janë shtuar tmerrësisht. Dikush mban në gjoks një letër ku tregon se është i papunë dhe se ka uri të tmerrëshme bashkë me tre fëmijët e gruan shtatzënë. Një tjetër se ka fëmijën në spital dhe i duhen të holla për operim. Një tjetër bëhet sakat. Aktor i studiuar në Shkollën e Urisë. Skena e ashpër e jetës. Janë të pabesueshëm, paçka se të vërtetë. Largohem. Kam frikë mos ma ngjitin edhe mua këtë metodë të përulur jetese. E njëjta skena edhe nëpër dyert e kishave. Lypësa që zgjatin dorën me shprehje lutëse nga më prekëset. Nuk mund të shoh më skena të tilla. Nxitoj te disa pallate të rinj, të pambaruar. Sigurisht për punë. Qetësi. Heshtja ia ka marrë një kënge të shtruar, si ime gjyshe kur më vinte në gjumë. Atëhere flija, por tani nuk mundem. Më ngrihen nervat më keq. Më mori malli për zhurmën e betonieres, për rrotullimin e saj, për anevatorin, për zërin e ustait nga katet e sipërme: “Ej, mjeshtër, e kalove në kompjuter, kështu bëhet çimentogonia! Thur tani një cigare!” Po unë nuk e thurrja. Ja, vija vërdallë, fugë, pastroja, afroja rërën, fërshëlleja një këngë të vjetër nga fshati im. Të premten, veçse, e ngrohja mirë xhepin. E ngrohja dhe stomakun me ndonjë gotë, i shtoja dhe ndonjë bërxollë të kripur, të skuqur përmbi qymyr. Tani më duket si përrallë. Çfarë të bëj? Di dikush nga ju të më japë një rrugë që të më nxjerrë mbanë? Se, unë për vehte, jam në udhëkryq. Nuk di ç’rrugë të ngas. Të kthehem nga kam erdhur? Më lidhin njëmijë fijë të dukëshme e të padukëshme me këtë vënd të huaj, sjelljen e të cilit, ndaj meje, akoma nuk po e kuptoj. As më mban, as më lëshon. Atëhere të ik? Më duket se nxitohem me një hap të tillë, ndoshta edhe pendimi nuk do ketë më vlerë një ditë. Të rri? Do të pres edhe pak, se, siç i thonë fjalës, “i duruari, i fituari.” Ah, të rronte babai, ai do dinte të zgjidhte rrugën më të mirë! Megjithëse u thinja, para tij do isha i vogël, shumë i vogël.