Manekin Arbëresh

Nga Mario Bellizi

Bujarët e të gjashtëve gjitoni e ndiejnë

se një ditë të huajt armiq 

do të sillnin dhunë e dhimbje në katund!

Ashtu shlluan bondin 

e te shesh’i katundit bënë e u mbjodhën

gjithë Dyert, edhe Bilashata, Bregu, … 

të gjithë përpara sheshit e Qishës. 

Ish hënza e mirë atë mbrëma

Bujarët me zërin pjotë zunë fill e kështù fol(t)ën:

“Ruani argalitë, ruani ngjyrat të përgatitur me bar, rrënjë, spartat të sfitilosur, … njetër aq ruani edhe kukulet,

magj’jat me brumë, gaçat, toprat, …

Kurrë mos harroni si pagëzohet,

mos bëni të biren racjunat 1 dhe uratat, …

Vëloni si sytë e kujtoni përmón këto fjalë:

“Besë, Gjirì, Gjitonì, Ynzot, Fjalë, …”.

Psana 2, bujarët fol(t)ën si mund t’i bëjnë ballë armikut.

Qëndruan se ndër katër anët e katundit

të vëhëshin kukarronra 3 të mbushur me kashtë

të veshur me kamizolla 4 grash 

sa të ruajnë shpitë pa gjindë 

e ata të mbuluar nga ferra e fiq të zeza të egërsúar.

Këtú e këtjè ndiheshin rënkime argalìa 

çë tingëllonin si do (të) frynte era.

Bujarët ishin të bindura se Armiku 

do të kish(te) pasur trëmbësi 

kur ndër atà katoqe të errëta gjegjëshi(j)n

kushedì sa argalesha çë yejnin trëmba pëlhurje

dhe kujtim i zonjës Pen-e-lyp 

dhelpëria Udhisit dhe Burrnesheve(t)

do t’ja kishin bënë xhobën 5.

Si mbaruan atà matafra 6 

Bujarët u rrëzuar e vanë dreq udhës çë qellën te Honi

U gramisin atje e vdiqën? 

Kush t’e thotë … ç’ahirna u humbën, i piu bota!

(…) Sot si sot, qëndroj vetëm një kukarron 

domethënë një mannequin çë e kumbis(t)ën tek një muze

i veshur me petka ngjyrë xhapìu

duart te mesi

dreq si bëjnë grat tona 

kur duan të hanë jetën!

dhe ruajnë shtrëmbur akëcilin.

………………………………………..

Si do të jetë, kopicija grisi argalin

drunjezit, shulet 7, follostenin 8, 

shtilazit 9, ergjezit 10, krahët e anemit, … 

psan shkoj te ikonostasi

mbi kartën e Kapitujvet të Peshkopëve

ka druri i dyervet, i sënduqevet me grurë, …

Ferrat e fiqt t’egra mbuluan shpitë

qetësimi shuajti fjalët 

Besa, Gjirì, Gjitonì, Fjala, Ynzot.

……………………………………

Një ditë m’erdhi nxea të shihja atë ngjyrë

u prora në muze e ruajta mannequin-in. 

Ajo bushtra e dini çë bëri?

më luajti syrin dreq sikur të ishte e gjallë! 

- “Morè, guxim, nani jemi dy çë luftojmë!” - 

më pëshpëriti te veshi.

1 lutjet të shkurta; 2 pastaj; 3 dordoleca; 4 veshje grash e poshtëm; 5 shprehje popullore: do t’e kishin vrar; 6 mashtrime; 7 shul i vegjës; 8 batan; 9 purtekë; 10 çengela të vogla ka ana pëlhurës në avlëmend.

Nga libri  PASIQYRI E HJEA, 2018 ed. Prometeo

ph: Civita- Calabria: museo etnografico italo-albanese