Europa dhe virusi

Nga Pawel Zerka

Ardhja e koronavirusit ka nisur një betejë të narrativave, për rolin e BE-së. Fituesi do të përcaktojë të ardhmen e Europës.

Krizat shpesh i “farkëtojnë” udhëheqësit. Krizat e rënda mund të ndryshojnë vetë natyrën e qeverisjes. Udhëheqësit politikë evropianë, tashmë kanë kuptuar se ata nuk po reagojnë vetëm ndaj krizës së koronavirusit – ata janë gjithashtu pjesë në formësimin e të ardhmes së Evropës. Reagimi ndaj virusit do të ketë një efekt të menjëhershëm dhe ndoshta drastik në jetën e evropianëve, si pak çështje në të kaluarën. Evropianët nuk do ta harrojnë shpejt, se cilët liderë kanë shkëlqyer dhe cilët institucione bënë detyrën dhe patën peshë.

Mendoni pak se si qeveritë polake dhe franceze kanë zgjedhur të reagojnë – dhe të rrëfejnë reagimet e tyre – ndaj krizës.

Në një konferencë për shtyp në 13 Mars, Kryeministri i Polonisë, Mateusz Morawiecki, premtoi se “do t’i mbyllte derën pandemisë”. Më pas, vendi u vu në lëvizje jo vetëm për të mbyllur shkollat, kopshtet, universitetet, kinematë dhe institucionet e tjera – ai vendosi të pezullojë fluturimet ndërkombëtare dhe linjat e trenave, si dhe të rivendosë kontrolle mbi trafikun ndërkufitar të automjeteve. Morawiecki tha se Polonia ishte në pararojë të reagimit të fortë e të rreptë ndaj krizës – duke gjykuar nga kontrollet kufitare, që më pas u adoptuan në shumë vende të tjera evropiane, nga Spanja dhe Portugalia deri në Gjermani dhe Hollandë.

Sidoqoftë, Polonia shkoi më tej. Qytetarët e huaj aktualisht nuk mund të hyjnë në Poloni. Moraëiecki e bëri të qartë se fajësonte botën e jashtme për përhapjen e virusit. Shumica e rasteve të Covid-19 në Poloni kanë qenë, sipas fjalëve të tij, “të importuara, në kuptimin më strikt të fjalës”, ose nga të huajt, ose nga polakët që ktheheshin nga jashtë. Mesazhi është që kombi polak është i pastër – dhe nuk do ta përjetonte krizën aktuale, nëse do të kish qenë më pak i përfshirë në lirinë e lëvizjes.

Ndryshe nga ai, në një fjalim televiziv më 12 mars Emmanuel Macron paralajmëroi francezët pikërisht kundër kësaj lloj tërheqjeje nacionaliste. Franca nuk i mbylli kufijtë e vet, pavarësisht se kishte më shumë raste të Covid-19 sesa Polonia. Në vend të kësaj, qeveria e tij rekomandoi “distancimin social” për të përballuar krizën e koronavirusit. Ka mbyllur shkolla dhe institucione të tjera dhe u ka kërkuar njerëzve që të punojnë nga shtëpia. Por Macroni theksoi gjithashtu se “virusi nuk ka nevojë për pasaportë”, dhe se kontrollet eventuale nuk do të duhet të ndjekin kufijtë kombëtarë. Mesazhi i qartë i fjalimit të tij në 12 Mars ishte se qeveria e fortë nuk është e mjaftueshme, në këto rrethana të jashtëzakonshme. Një shoqëri bashkëpunuese dhe një ndjenjë e fortë e solidaritetit evropian, janë njësoj të rëndësishme.

Në një tjetër fjalim drejtuar kombit dje, Macron i forcoi këto masa duke njoftuar një kufizim të përgjithshëm. Për dy javët e ardhshme, ose edhe më gjatë, francezët nuk lejohen të largohen nga shtëpitë e tyre nëse nuk është absolutisht e nevojshme. “Ne jemi në luftë, një luftë shëndetësore”, përsëriti Macron disa herë, përpara se të kërkonte “solidaritet dhe përgjegjësi” nga bashkatdhetarët e tij.

Në mënyrë eksplicite apo jo, Evropa është në qendër të vëmendjes, për mënyrën se si këto dhe qeveritë e tjera po transmetojnë reagimin e tyre për krizën e koronavirusit. Vjen në momentin kur disa evropianë tashmë po ngrinin dyshimet, nëse integrimi kishte shkuar shumë larg dhe nëse shteti-komb duhej të “rimerrte kontrollin”.

Gjatë dy javëve të fundit, Bashkimi Evropian ka qenë subjekt i akuzave për dështimin e tij në ngritjen në lartësinë e kësaj sfide. Roma tashmë ka arsye të dyshojë në solidaritetin evropian: Gjermania bllokoi eksportet e furnizimeve mjekësore drejt Italisë, ndërsa Christine Lagarde, presidente e Bankës Qendrore Evropiane (ECB), tha se ECB “nuk është këtu për të frenuar spread-in” – e cila u interpretua shpejt si shenjë, që asaj nuk i bëhej vonë për mbajtjen e Italisë në eurozonë. Matteo Salvini, drejtuesi i ekstremit të djathtë Lega, e shfrytëzoi shpejt rastin. “Italia,” tha ai, “kishte nevojë për ndihmë dhe asaj iu dha një shuplakë fytyrës”. Mesazhi u përhap shpejt në të gjithë kontinentin. Sipas lajmeve kryesore në televizionin publik të Polonisë, “kriza e koronavirusit ka nxjerrë zbuluar dobësitë e Bashkimit Evropian”.

Institucionet evropiane me siguri mund të bëjnë më shumë, por ato tashmë po luajnë një rol të rëndësishëm. Javën e kaluar Komisioni Evropian shpalli një fond të ri emergjence, në vlerën 37 miliardë €, për të ndihmuar sektorin e kujdesit shëndetësor, bizneset e vogla dhe të mesme dhe punonjësit. Polonia (dhe Hungaria) do të jenë përfitueset më të mëdha, një detaj që televizioni publik i vendit nuk arriti t’ia vërë në dukje audiencës së vet. Komisioni gjithashtu ka filluar një procedurë të përshpejtuar të prokurimit të përbashkët për pajisjet e mbrojtjes personale – një procedurë urgjente, të cilës Polonia, rastësisht, iu bashkua vetëm dy javë më parë. Me një vonesë gjashtë vjeçare, ajo është një nga të vonuarat në këtë nismë të BE-së. Dhe tani, me një tjetër mbledhje virtuale emergjence midis drejtuesve të qeverive, komisioni është rikonfirmuar si një koordinator kryesor i përpjekjeve të vendeve anëtare për të luftuar përhapjen e virusit.

Migrantët dhe kufijtë e hapur mund të jenë viktimat e para të debatit mbi Evropën, të dominuar nga virusi. Tani që disa shtete anëtare kanë rikthyer përkohësisht kufijtë, liderët dhe votuesit mundet që, një herë që kriza të ketë përfunduar, të konkludojnë se nuk ka kuptim t’i rihapin ato plotësisht. Për më tepër, disa udhëheqës politikë tashmë po e lidhin përhapjen e virusit me çështjen e refugjatëve. Epidemia ka forcuar kauzën e atyre që kanë kundërshtuar prej kohësh refugjatët – shumica e tyre janë të njëjtat parti dhe politikanë që mbrojnë kontrolle më të rrepta kufitare.

Por kapitulli i fundit i kësaj sage nuk është shkruar ende. Në një krizë me pasoja shumë afatshkurtra dhe të prekshme, kjo do të varet në masë të madhe, nga fakti se cili udhëheqës merr rezultate në trajtimin e virusit. Askush nuk e di se si Polonia, Franca dhe vendet e tjera do të përballen me sëmundjen – dhe nëse BE do të jetë në gjendje të dëshmojë dobinë e saj, në mos domosdoshmërinë. Askush nuk e di se vizioni i kujt qeverie do të dëshmojë të jetë më i fuqishmi.

BE dhe mbështetësit e saj kanë mbështetur prej kohësh idenë që BE i bën vendet evropiane më të forta dhe më elastike. Tani është koha për ta demonstruar atë aftësi. Ndërsa buxheti i BE-së është vetëm 1 përqind e totalit të PBB-ve të kontinentit, Bashkimi Evropiaj ka asete unike për t’i përdorur kundër Covid-19. BE mund të inkurajojë bashkëpunimin dhe koordinimin e politikave midis shteteve anëtare. Kjo u lejon atyre të arrijnë rezultate më të mira, sesa do të bënin veç e veç, siç do të duhet ta tregojë rasti i prokurimit të përbashkët publik. Sidoqoftë, më e rëndësishmja, është që institucionet evropiane mund të krijojnë një frymë shumë të nevojshme të solidaritetit në të gjithë kontinentin, qoftë përmes Bankës Qendrore Evropiane, duke krijuar hapësira shtesë për një përgjigje fiskale nga qeveritë, ose Komisioni Evropian që siguron fonde emergjence.

Kriza e tretë e madhe e Evropës në një dekadë i jep asaj një shans tjetër, mbase përfundimtar, të ndërtojë një ndjenjë të fatit të përbashkët midis qytetarëve të vet. Që kjo të ndodhë, zgjidhja dhe iniciativat e guximshme nga ana e institucioneve evropiane janë vetëm një përbërës. BE-së mund t’i duhet të krijojë një rol për veten e vet, të pavarur nga shtetet anëtare. Kjo është arsyeja pse, në mënyrë thelbësore, rezultati përfundimtar do të varet gjithashtu shumë nga fakti se kush e fiton betejën e narrativave.

Pas disa muajsh, njerëzit do të arrijnë në përfundimin se kriza ka nxjerrë zbuluar faktin që ka patur shumë pak Evropë – ose tepër Evropë. Ata mund të dëshirojnë më shumë Evropë për t’i mbrojtur nga pandemitë e ardhshme, ose mund ta refuzojnë atë. Për momentin nuk ka aspak siguri se në cilin drejtim do të shkojë. / KE – Bota.al