Perëndimi pa busull

Nga Bret Stephens

Në gushtin e vitit 1990, Xhorxh. H.Ë Bush u takua me Margaret Theçërin në Aspen, menjëherë pas pushtimit të Kuvajtit nga Sadam Huseini. Ata vendosën të mos lejojnë “agresionin e hapur” të Irakut, dhe nuk e lejuan atë. Kjo ishte mënyra se si Perëndimi duhej të funksiononte – dhe se si ndonjëherë, funksiononte.

Sot, SHBA-ja dhe Britania e Madhe mezi po qeverisin vetveten, për të mos folur pastaj për rendin botëror. Tereza Mej, e cila si kryeministre nuk i ngjan Theçërit në asnjë respekt, përveç gjinisë dhe partisë, pësoi humbjen më të rëndë parlamentare në gati një shekull mbi marrëveshjen e saj Brexit.

Donald Trump, i cili si president nuk i ngjan Bushit të vjetër në asnjë aspekt tjetër, përveç gjinisë dhe partisë, drejton një qeveri të mbyllur, një administratë të çoroditur, një komb tejet të ndarë, dhe një superfuqi që tallet dhe shihet me dyshim nëpër botë.

Perëndimi, është tani si një anije pa timon. Dhe dihet që të qënit pa timon, e vendos udhëtarin në mëshirën e elementeve të jashtëm. Forcat thelbësore të politikës sot janë tribalizmi, populizmi, autoritarizmi dhe ‘tubacionet e kanalizimeve’ të mediave sociale.

Secila prej tyre, kundërshton angazhimet themelore të Perëndimit ndaj universalizmit, përfaqësimit, të drejtave të patjetërsueshme dhe një epistemologjie të ndërtuar mbi faktin dhe arsyet, dhe jo mbi klikimet dhe ndjenjat. Ne po shkojmë, në mungesë të mendjes dhe vullnetit, drejt një momenti të vetë-mohimit civilizues.

Kur filloi ndryshimi? Ndoshta në vitin 1989, kur Frensis Fukujama botoi esenë e tij historike “Fundi i Historisë?”. Dhe pasoi një dekadë e vetëkënaqësisë demokratike. E pse duhet të shqetësoheshim për shëndetin dhe fatin e demokracisë liberale, kur triumfi i saj ishte i pashmangshëm dhe i pakthyeshëm?

Pse duhet të mësonim përfitimet nga tregjet e lira dhe emigracioni – apo rreziqet e socializmit dhe të nativizmit – kur historia i kishte dhënë tashmë verdiktet e veta? Dhe pse lipsej puna e lodhshme e ruajtjes së themeleve të qeverisë së lirë, kur është shumë më interesante ta rishpikësh atë?

Mburrja sjell pasiguri. Liberalët qenë të pakujdesshëm kur hoqën karakterin moral, si një tipar thelbësor i një presidence të mirë. Konservatorët (si unë) ishin të pavëmendshëm, kur u shqetësuam më shumë për gjendjen e demokracisë në Irak, se sa në Ajoua.

Liberalët ishin të pakujdesshëm, kur përqafuan politikën e identitetit, pa menduar ndonjëherë se ajo mund të përdoret gjithashtu kundër tyre. Konservatorët (sërish si unë), nuk e vranë mendjen kur e minimizuan rëndësinë e populizmit, dhe efekteve ngjitëse të lëvizjes propagandistike nëpërmjet radios dhe Fox Neës.

Mendjelehtësi pati edhe në anën tjetër të Atlantikut. Integrimi evropian është një bekim; por jo integrimi pa llogaridhënie, dhe pa një pëlqim të vërtetë demokratik. Ngjashëm, emigracioni është një bekim; kurse emigracioni pa asimilim është një mallkim.

Dy gjenerata të liderëve europianë, i lejuan të parat pa kërkuar të dytat, dhe pastaj me hile e shpërfillën pakënaqësinë publike si politikisht të parëndësishme dhe moralisht të paligjshme. Tani ata po përballen me pasojat.

Sa për Brexit-in, vendimi i 2016-ës me 52 për qind të elektoratit britanik, që u shpreh në favor të largimit nga Bashkimi Evropian, pavarësisht kundërshtimeve të forta nga 48 për qind e britanikëve, duhet të konsiderohen si një nga historitë më të këqija të ndodhura ndonjëherë në historinë e ndritur të ishullit.

Por jo aq i marrë sa vendimi i ish-kryeministrit Dejvid Kameron, për të shtruar një çështje jetike në një votim popullor – ashtu siç kishte vënë në pikëpyetje një tjetër çështje themelore, pavarësia e Skocisë, në një votim dy vjet më parë – pa marrë seriozisht në konsideratë pasojat, nëse gjërat do të shkonin në drejtimin e gabuar.

Problemi këtu nuk ishte dështimi i Kameron dhe kampit “Remain”, për ta paraqitur si një kauzë më të fortë qëndrimin në Bashkimin Evropian, apo për të lexuar më mirë sondazhet. Ishte një dështim filozofik – një dështim që lë në kuptohet se qëllimi i qeverisë përfaqësuese, është të shpëtojë demokracinë nga vetja.

Tani e gjej veten duke hedhur poshtë nga një përkrahës i një Brexit të ashpër, me teorinë se leksionet e qëndrueshme mësohen vetëm përmes rrugëve të vështira. Ose ndoshta jo. E keqja zakonisht sjell më të keqen, dhe një Brexit i ashpër do të përshpejtojë çdo tendencë tjetër të rrezikshme në politikën britanike:një shtytje të re për pavarësi nga Skocia dhe ndoshta Irlanda e Veriut dhe Uellsi; një shans më i madh i Xheremin Korbinit, skeptik i NATO-s, anti-semit, për t’u bërë kryeministër; një mungesë e zgjeruar e Britanisë, si një prani domethënëse dhe aktive në skenën botërore.

Po në lidhje me Shtetet e Bashkuara? Në mesin e shumë konservatorëve që unë njoh, pikëpamja mbi Trump është se menaxhimi kaotik, sjelljet klonike dhe braktisjet ideologjike janë irrituese, me asnjë fatkeqësi dhe çmim që ia vlen të paguhet për derregullimin, shkurtimet e taksave dhe gjykatat konservatore.

Vërtet? Të njëjtët konservatorë, i kaluan 30 vitet e fundit duke predikuar rëndësinë e gjykimit, karakterit të mirë dhe respektit për institucionet në personin e presidentit. Ata kishin të drejtë. Çfarë do të thonë ata kur i gjejnë këto atribute që mungojnë në personin e presidentit, dhe që nuk ndajnë preferencat dhe përkatësinë politike të tij?

Perëndimi nuk po lundron drejt ujërave të qeta. Me burime të kufizuara, por me metoda të pamëshirshme, Vladimir Putin ka arritur të minojë demokracisë nga Kievi në Kansas. Me mjete njëlloj të pamëshirshme, dhe burime shumë më të mëdha, Xi Jinping ka ngritur flamurin e autoritarizmit efikas, si modeli i preferuar i qeverisjes së shekullit XXI-të.

Çfarë duhet të thotë Perëndimi për mbrojtjen e sistemit dhe vlerave të veta? Kush duhet ta thotë këtë? Dhe kush do të sistemojë situatën aktuale, dhe rivendosë timonin në drejtimin e duhur, deri në konfliktin e ardhshëm?

/ “The Wall Street Journal” – Bota.al