Të gjithë fajet e Eurozonës

 

 

Ha Joon Chang  

 

 

 

 

Edhe më racionali mes europianëve do të duhej të pranonte që e premtja, datë 13, sjell fat të keq. Pikërisht të premten, në datën trembëdhjetë u zhvilluan negociatat për ristrukturimin e borxhit grek, kur shumë investitorë privatë refuzuan që të marrin pjesë në mënyrë vullnetare në planin e miratuar në gusht. Edhe pse negociatat mund të rifillojnë, sot falimentimi i pakontrolluar i Greqisë është vërtetë një skenar realist. Gjithmonë të premten, Standard & Poor’s zbriti në shkallë 17 vende të eurozonës. Franca e humbi A-në e trefishtë. Dhe Gjermania është tashmë e vetmja ekonomi me dimensione të mëdha, mes atyre që mbështesin fondin e shpëtimit të shteteve të eurozonës, dhe që vazhdon të ketë renditjen më të lartë sa i përket kreditit. 

Vendet e eurozonës kanë kritikuar në mënyrë të ashpër Standard & Poor’s si dhe agjencitë e tjera të ratingut. Parisi, në mënyrë të veçantë, ka dhënë shenja mungese të tolerancës. Ekonomia britanike e ka ruajtur A-në e trefishtë dhe francezët kanë filluar menjëherë të thërrasin për komplot angloamerikan kundër Europës. Megjithatë, akuza nuk mund të qëndrojë në këmbë: një prej tre agjencive që i referohen, Fitch, është në fakt 80 përqind në pronësi franceze. Por është gjithashtu e vërtetë që francezët kanë arsye të forta që të ankohen, mbi të gjitha nëse mendon që sipas shumë treguesve, mes të cilëve edhe defiçiti buxhetor, ekonomia e tyre është në fakt më e shëndetshme se sa ajo britanike. Veç të tjerave, paaftësia dhe cinizmi që shfaqën tre agjencitë në rastin e krizës aziatike të vitit 1997 dhe mbi të gjitha gjatë krizës globale të vitit 2008 autorizojnë këto vende që të hedhin dyshime mbi besueshmërinë e tyre. 

Sido që të jetë, për eurozonën ka ardhur momenti që të kuptojë se në origjinë të këtyre problemeve është mbi të gjitha sjellja e saj. Deklasimi, në fakt ka ardhur për shkak të masave shtrënguese që u janë imponuar ekonomive më periferike. Siç kanë theksuar vetë agjencitë e ratingut, masat shtrënguese në fakt e frenojnë rritjen ekonomike. Dhe pasojat e tyre godasin edhe ato ekonomi që janë në gjendje të mirë: pikërisht ajo që është duke ndodhur këto kohë. 

Edhe ndërprerja e negociatave për Greqinë është një pasojë e zgjedhjeve të eurozonës. Në vjeshtë, disa prej shteteve të Bashkimit Europian, të udhëhequr nga Franca, kanë refuzuar propozimin gjerman për të detyruar mbajtësit e bonove shtetërore që të pranonin reduktimin e vlerës së tyre në kohë krize. Kështu u delegjitimua vetë parimi i ristrukturimit të detyruar. Dhe sot, vendet e eurozonës nuk duhet të habiten nëse mbajtësit e bonove shtetërore greke refuzojnë që të marrin pjesë në mënyrë të vullnetshme në anulimin e borxhit të Athinës. 

Por mbi të gjitha, në vend që të thërrasin për komplot, vendet e euros duhet të ngrejnë pyetjet mbi shkaqet ndikimit shumë të madh që kanë agjencitë e ratingut. Propozimi i Brukselit për të përforcuar rregullat e industrisë së ratingut tregon se europianët janë ende të bindur se problemi kryesor është mungesa e konkurrencës dhe e transparencës mes agjencive. E vërteta është një tjetër: pesha e tyre e tepruar varet në pjesën më të madhe nga vetë natyra e sistemit financiar, e ndryshuar me konsensusin e botës politike. 

Në dy dekadat e fundit udhëheqësit europianë kanë krijuar një strukturë rregullimi financiar e cila është shumë e varur nga agjencitë e ratingut. Për të matur forcën e pasurisë së institucioneve financiarë dhe vlerësuar aftësinë e tyre për të huazuar para, bazohemi në ratingun që ofrojnë agjencitë. Dhe pretendojmë gjithashtu që institucione të caktuara (fondet e pensioneve, kompanitë e sigurimeve) nuk posedojnë bono apo tituj me një rating që është më i ulët se sa një nivel i caktuar. Një rregullim i këtij lloji u jep domosdoshmërisht shumë ndikim agjencive të ratingut. 

Amerikanët i kanë kuptuar prej kohësh rreziqet e këtij sistemi, dhe e kanë kufizuar fuqinë e agjencive të rating-ut me ligjin Dodd-Frank të vitit 2010. Ndërsa europianët nuk kanë kërkuar asnjëherë një zgjidhje. Nuk mund të qahen për peshën e tepruar të agjencive dhe në të njëjtën kohë të mos reformojnë mekanizmat që ushqejnë pushtetin e tyre. 

Një varësi e rrezikshme 

Në çdo rast, si amerikanët ashtu edhe europianët nuk arrijnë që të rrokin një element thelbësor: në bazë të varësisë sonë nga këto agjenci është vetë natyra e sistemit financiar, gjithnjë e më kompleks dhe i largët. Një herë e një kohë ishin të paktë ata që shkonin tek agjencitë, për arsye se investitorët ishin mësuar që të vepronin në një terren të njohur. Bankat u jepnin hua, para, kompanive sipërmarrëse apo familjeve lokale dhe ua huazonin këto para pikërisht atyre që ishin në gjendje t’ua parashikonin me lehtësi sjelljen. Personat merrnin produkte financiarë nga kompanitë apo nga qeveritë lokale duke përdorur valutën kombëtare. 

Sot, me deregullimin progresiv të financës, investitorët marrin produkte financiarë të lëshuar nga kompanitë apo nga shtete që nuk i njohin. Më pas, këta produkte janë shpesh herë frut i proceseve shunë të ndërlikuar të inxhinierisë financiare. Rezultati është që jemi bërë gjithnjë e më të varur nga agjencitë e ratingut. Dhe, nëse nuk thjeshtësohet sistemi apo nuk eduktohet domosdoshmëria për konsulenca, kjo varësi do të vazhdojë. 

Eurozona, dhe e gjithë Europa, janë duke u fundosur dalëngadalë për shkak të një përzierje toksike masash shtrënguese kursimi dhe një sistemi financiar difektoz nga pikëpamja strukturore. Pa një rishikim radikal të çështjes së deficitit të bilancit, falimentit të shteteve dhe financës, kontinenti është i dënuar që të futet në një periudhë të gjatë vuajtjesh dhe stanjacioni.