Pushimi i shkurtër i Europës

 

 

 

 

Nouriel Roubini

 

 

 

New York – Që nga nëntori i kaluar Banka Qendrore Europiane, me Presidentin e ri, Mario Draghi, ka ulur normat e veta politike dhe ka bërë dy injektime prej më shumë se 1 miliard eurosh në likuiditet për sistemin bankar të eurozonës. Një gjë e tillë nxiti reduktimin e përkohshëm të tendosjeve financiare që konfrontonin borxhin e shteteve të rrezikuara në periferinë e eurozonës (Greqi, Spanjë, Portugali, Itali dhe Irlandë), duke e ulur dukshëm rrezikun për likuiditet në sistemin bankar të eurozonës dhe shkurtoi kostot financiare për Italinë dhe Spanjën, nga nivelet e paqëndrueshme të tyre të vjeshtës së kaluar. 

Në të njëjtën kohë falimentimi teknik i Greqisë është shmangur, dhe shteti implementoi një ristrukturim të suksesshëm – nëse është detyrues – të borxhit të vet publik. Një marrëveshje e re fiskale – dhe qeveritë e reja në Greqi, Itali dhe Spanjë – përhapën shpresë për përkushtime të besueshme ndaj masave të shtrëngimit dhe reformave strukturale. Dhe vendimi për të kombinuar fondin e ri të shpëtimit të eurozonës (Mekanizmin evropian të Stabilitetit) me atë të vjetrin (Institucioni financiar i stabilitetit evropian) rriti dukshëm madhësinë e murit mbrojtës të eurozonës. 

Por muaji i ardhshëm i mjaltit për tregjet doli të ishte i shkurtër. Rritjet e normave të interesit për Italinë dhe Spanjën po zgjerohen përsëri, ndërsa kostot e huas për Portugalinë dhe Greqinë kanë mbetur të larta gjatë gjithë kohës. Dhe pashmangshëm, recesioni në periferinë e eurozonës po thellohet dhe po lëviz drejt bërthamës, më saktësisht Francës dhe Gjermanisë. Ç’është e vërteta, recesioni do të përkeqësohet gjatë këtij viti për shumë arsye. 

Së pari kursimet fiskale – sado të nevojshme të jenë – po e përshpejtojnë tkurrjen, përderisa taksat më të larta dhe shpenzimet më të ulëta qeveritare bashkë me pagesat e transferimeve po i reduktojnë të ardhurat dhe kërkesat totale. Për më tepër, ndërsa recesioni po thellohet, duke rezultuar në këtë mënyrë në deficite më të thella fiskale, një tjetër raund i masave të shtrëngimit do të jetë i nevojshëm. Dhe tani, falë marrëveshjes fiskale, madje edhe bërthama e eurozonës do të detyrohet të adoptojë masa shtrënguese të recesionit. 

Veç kësaj, derisa Gjermania tej-konkurruese mund ta përballojë euron me vlerë prej 1.30 dollarësh – apo edhe më të fortë – për periferinë e eurozonës, ku kostot e punës për njësi janë rritur 30 deri në 40 për qind gjatë dekadës së fundit, vlera e kursit të këmbimit do të duhej të binte për t’u barazuar me dollarin amerikan për ta rikthyer konkurrencën dhe baraspeshën e jashtme. Mbi të gjitha, me reduktime të dhembshme të huave – që nënkupton më pak shpenzime dhe më shumë kursime për reduktimin e borxheve – që shtypin kërkesat private dhe publike të tregut të brendshëm, shpresa e vetme për rimëkëmbjen e rritjes është rikthimi i baraspeshës në treg, e cila gjë kërkon një euro dukshëm më të dobët. 

Njëkohësisht kërcitja kreditore në periferinë e eurozonës po intensifikohet: falë huave të lira afatgjate të BQE-së, ngase bankat aty nuk e kanë problemin e likuiditetit tani, por e kanë atë të një mungese masive kapitali. Të përballura me vështirësinë e përmbushjes së nevojës për 9 për qind të kapitalit karshi huas së dhënë, ato do të përmbushin cakun duke shitur asete dhe kontraktimin e kredive – që nuk është dhe aq skenar ideal për rimëkëmbjen ekonomike. 

Për t’i bërë gjërat edhe më keq, eurozona tani po varet nga importet e naftës edhe më shumë sesa Shtetet e Bashkuara të Amerikës e duke e pasur parasysh trendin e çmimeve të naftës në rritje, edhe ambienti politik po përkeqësohet. 

Franca mund të zgjedhë një president, i cili kundërshton marrëveshjen fiskale dhe politikat e të cilit mund të frikësojnë tregjet e bonove. Zgjedhjet në Greqi – ku recesioni po shndërrohet në depresion – mund t’ua sigurojnë 40 deri në 50 për qind të votave të popullit partive që favorizojnë falimentimin e menjëhershëm dhe daljen nga eurozona. Votuesit  irlandezë mund të kundërshtojnë marrëveshjen fiskale në referendum. Dhe tashmë ka shenja të lodhjes nga masat e kursimit dhe reformat si në Spanjë ashtu edhe në Itali, ku demonstratat, grevat dhe fyerjet popullore kundër masave të dhembshme të kursimit po rriten. 

Madje edhe reformat strukturale që krejt në fund do të ngrenë rritjen e prodhimit mund të mos jenë të mjaftueshme për recesionin. Rritja e fleksibilitetit të tregut të punës, me anë të reduktimit të kostove të fuqisë punëtore do të shkaktojë – në aspektin afatshkurtër – në më shumë shkurtime të vendeve të punës në sektorin publik dhe atë privat, duke e acaruar kështu rënien në të ardhura dhe kërkesa. 

Në fund, pas një fillimi të mirë, BQE-ja tashmë po e mban në pritje stimulin shtesë në para, për të cilën eurozona ka aq shumë nevojë. Në të vërtetë, zyrtarë të BQW-së po fillojnë të shqetësohen me të madhe për rritjen e inflacionit, si pasojë prej shokimit të naftës.  

Telashi më i  madh është se eurozona ka një strategji të kursimit, por jo edhe një strategji të rritjes. Dhe, pa të, e gjitha që ka në dorë është një strategji recesioni që i bën masat e kursimit dhe reformat vetëmbrojtëse, për shkak se, nëse prodhimi vazhdon të tkurret, atëherë edhe proporcioni ndërmjet deficitit dhe borxhit do të vazhdojë të rritet deri në nivele të paqëndrueshme. Për më tepër, reagimi i ashpër social dhe publik në fund do të marrë përmasa dërrmuese. Kjo dhe është arsyeja pse rritja e normave të interesit në periferinë e eurozonës po rritet përsëri tani. Shtetet periferike vuajnë nga pabarazitë e rënda të aksioneve dhe rrjedhjeve. Pabarazia e aksioneve përmban në vete një borxh të madh dhe në rritje të sektorit publik dhe atij privat si një hise për GDP-në. Pabarazia e rrjedhjes përmban në vete recesion edhe më të thellë, humbje masive të konkurrencës së jashtme dhe deficite të mëdha të jashtme, të cilat tregjet tani nuk janë të gatshme t’i financojnë. 

Pa politika të dukshme, më të lehta monetare dhe kursime më pak rënduese fiskale, euroja nuk do të dobësohet, konkurrenca e jashtme nuk do të rikthehet dhe recesioni do të thellohet. Dhe, pa rifillimin e rritjes – jo pas disa vjetësh, por që më 2012 – pabarazitë në aksione dhe rrjedhje do të bëhen edhe më të paqëndrueshme. Më shumë shtete të eurozonës do të detyrohen t’i ristrukturojnë borxhet e tyre dhe në fund disa do të vendosin madje edhe të dalin nga unioni monetar.