John Withers: Kapja e KQZ ishte grusht shteti...

Ish-ambasadori amerikan në Tiranë, Xhon Uidhers, makthi dhe tmerri i dinastisë së Sali Berishës, ka përvëluar sërish partinë në pushtet me disa konstatime, paralajmërime dhe deklarata bombë. Xhon Uidhers ka deklaruar se kapja e Komisionit Qendror të Zgjedhjeve me forcë nga Sali Berisha, ishte një marrje pushteti me forcë dhe një grusht shteti i mirëfilltë administrativ. Duke shprehur shqetësimin e thellë për fatin e zgjedhjeve të 23 Qershorit nga dora e Sali Berishës, ish-ambasadori amerikan në Tiranë, tha se shkatërrimi i KQZ ishte në kundërshtim me ligjin, Kodin Zgjedhor dhe parimet e parlamentarizmit. Uidhers ka deklaruar gjithashtu se nuk ka një garë të ndershme për zgjedhjet e 23 Qershorit, pasi partia në pushtet menaxhon zgjedhjet dhe kontrollon gjithçka. Më tej, Uidhers ka deklaruar se Ministria e Brendshme është një rrezik për zgjedhjet e 23 Qershorit. Ai tha se kjo ministri është e pabesueshme sa i takon listës së zgjedhësve. Ish-ambasadori amerikan në Tiranë, Xhon Uidhers, ka deklaruar gjithashtu se populli shqiptar nuk duhet të dëgjojë Uashingtonin dhe Bashkimin Evropian, por të ndëshkojë me votë Sali Berishën. Uidhers u ka bërë thirrje shqiptarëve të ndëshkojnë me votë pushtetin në zgjedhjet e 23 Qershorit. Më tej, ish-ambasadori amerikan ka deklaruar gjithashtu se Shqipëria po rrëshqet drejt diktaturës. Ai ka shprehur shqetësimin e thellë pës kapjen e institucioneve të pavaruara, duke filluar që nga Presidenca dhe gjykata, më të rëndësishme në vend.

-Ambasador Uithers, le të sqarojmë që në fillim, që opinionet që do të shprehni në këtë intervistë janë tuajat personale dhe nuk pasqyrojnë në ndonjë mënyrë a formë qëndrimin e qeverisë amerikane.

Po, ky është një nga privilegjet dhe në fakt një nga kënaqësitë kur je larguar nga detyra e ambasadorit. Ato që do të them janë ato që unë besoj si qytetar privat amerikan, duke mos përfaqësuar pikëpamjet e askujt tjetër, veçanërisht jo të qeverisë, por thjesht të miat.

-Parlamenti Shqiptar miratoi tre ligjet e shumëpërfolura që i kërkoheshin Shqipërisë në rrugën e integrimit drejt BE-së dhe që kërkonin tre-të-pestat e votave. Cili është mendimi juaj për këtë?

Nuk i kam parë ende të gjitha njoftimet për to, por kjo pritet prej kohe dhe është një zhvillim shumë pozitiv. Për të miratuar këto ligje, partitë kryesore duhet të arrinin një marrëveshje, një konsensus, çka ka munguar gjatë viteve të fundit. Pra, kjo është pozitive në kuptimin e saj më të thellë, pra që fryma partiake u la mënjanë për të mirën e vendit.  

-Dhe kjo ndodh në mes të fushatës elektorale, që siç u shprehët ju, është një hap shumë pozitiv. Por, cili është mendimi juaj për gjendjen në të cilën ndodhet vendi, tri javë para zgjedhjeve?

Unë vazhdoj të mbetem i shqetësuar për dy arsye: Së pari për administratën, për vetë zhvillimin e zgjedhjeve. Mendoj se në një mjedis kaq të politizuar sa ai në Shqipëri këto ditë, që një parti, jo vetëm të konkurrojë në zgjedhje, por edhe të kontrollojë zhvillimin dhe administrimin e tyre, këtu ka konflikt të thellë interesi. Do të duhet një vizion më i qartë, një përkushtim më i madh, një besnikëri më e lartë, ndaj një të mire më të lartë, që një situatë e tillë të kalojë me sukses.

-Kur thoni konflikt interesi, besoj e keni fjalën për gjendjen e tanishme në KQZ?

Shumë gjera, KQZ-ja është një prej tyre. Ajo që ka ndodhur me KQZ-në ishte një marrje pushteti, unë e quaj një grusht-shteti administrativ. Ishte në kundërshtim me ligjin, në kundërshtim me Kodin Elektoral dhe përtej përgjegjësive të Parlamentit për të votuar për të. Pra, ishte një përpjekje e partisë në pushtet për të marrë kontrollin e plotë mbi KQZ-në.

Është folur shumë për KQZ-në dhe unë nuk dua të ndalem gjatë në të, për interpretimin e asaj që ndodhi, por për t’iu referuar cilësimit tuaj si “puç administrativ”, nëse e lëmë mënjanë mënyrën si u bë, përfundimi ishte e njëjta balancë forcash si në fillim, pra po katër me tre. Pra, ku është “puçi” këtu?

Rregullat nuk mund të ndryshohen në mes të lojës. Edhe fëmijët e shkollës e dinë këtë, rregullat e lojës nuk ndryshohen kur ajo ka filluar, thjesht për të siguruar përfitim partiak. Unë nuk jam i vetmi që besoj se kjo lëvizje ishte e paligjshme. Praktikisht të gjithë në komunitetin ndërkombëtar, që e kanë shqyrtuar atë që ndodhi, janë të të njëjtit mendim. Nëse partia në pushtet do ta kishte realizuar pretendimin e saj në një formë ligjore dhe etike, që KQZ-ja të ri-organizohej, do të ishte gjë tjetër, por të ndërhysh me Parlamentin, përkundër kundërshtimit të palës tjetër që merr pjesë në zgjedhje, kjo nuk ka emër tjetër, veçse të sigurosh avantazh politik. Është për të ardhur keq pasi vendi tani shkon në zgjedhje me një KQZ të deformuar dhe të gjymtuar. Unë po ashtu kam shqetësime edhe për listat e votuesve. Kur listat lihen në dorën e një Ministrie të Brendshme që ka kaq shumë punonjës të politizuar, si mund të besosh se pas gjithë këtyre viteve, listat e votave janë të rregullta? Si ka mundësi kjo? Këto nuk janë zgjedhjet e para që po zhvillohen në Shqipëri. Përse lista e votuesve nuk është një regjistrim i pakontestuar dhe i besueshëm i banorëve me të drejtë vote? Përsëri, shqetësimi im është se kjo bëhet për përfitime politike.   

-Le të ndalemi për pak momente në rolin e qeverisë amerikane gjatë kësaj periudhe zgjedhore. Drejtori për Ballkanin në Departamentin e Shtetit, Jonathan Moore, sapo përfundoi një vizitë, që u përqendrua tek zgjedhjet. Kohët e fundit ka patur shumë pikëpyetje të ngritura nga shtypi në Shqipëri nëse Uashingtoni flet me një zë apo jo. Ju jeni ndeshur me të njëjtën situatë kur ishit ambasador. A mund të na ndihmoni që audienca jonë t’i kuptojë më mirë marrëdhëniet mes Departamentit të Shtetit dhe Ambasadorit?

Shpresoj të jem në gjendje. Mendoj se ajo që shikuesit tuaj nuk duhen të harrojnë asnjëherë është se ka një qeveri amerikane dhe qeveria amerikane ka një qëndrim, një politikë. Jo vetëm për Shqipërinë, por për gjithë problemet në botë. Ky qëndrim përcaktohet pas diskutimesh të shumta të brendshme, disa herë ka edhe debate për to. Por, pas këtij debati, që me termat amerikane është një gjë shumë e shëndetëshme, qeveria arrin në formulimin e qëndrimit të saj. Dhe ky qëndrim është i vlefshëm si për Ambasadën në Shqipëri, ashtu edhe për burokracinë në Uashington. Nuk e kam lexuar ende transkriptin e atyre që tha Jonathan Moore. Unë e njoh atë prej shumë vitesh, por do të isha shumë i kujdesshëm me mënyrën se si shtypi në Shqipëri e ka interpretuar këtë. Kam parë pjesë të tyre. Duhen lexuar me kujdes ato që tha ai, jo ashtu siç i ka interpretuar shtypi ato.  

-Nëse është e kuptueshme që qëndrimi amerikan ndaj Shqipërisë është i përcaktuar, a ka ndryshime, mospërputhje të vogla mes atyre që thonë zyrtarët lokalë amerikanë atje, pra ambasada dhe atyre që thotë Departamenti i Shtetit në Uashington?

Unë do isha shumë i habitur nëse do të kishte. Pa dyshim, unë nuk flas për qeverinë sot, por nga përvoja ime, do të befasohesha nëse dallimet që mundohen të gjejnë njerëzit aty, vërtetë ekzistonin. Në fund të fundit, ajo që ka rëndësi është se ambasadori Arvizu flet për Presidentin e Shteteve të Bashkuara. Ai është përfaqësuesi zyrtar i tij. Pra, për çdo sqarim, ai është personi që duhet pyetur. Dhe ai do t’ju tregojë të vërtetën. Ambasadorët amerikanë thonë të vërtetën. Por, në një kuptim më të gjerë, nuk ka rëndësi mendimi i Jonathan Moore-it, ose i të huajve të tjerë. Shqiptarët vetë e dinë të vërtetën. Ata e dinë çfarë ndodh. Duke e ditur këtë të vërtetë ata duhet ta kthejnë mendimin e tyre në votë. Duhet të shohin situatën në terren. E kam thënë shpesh herë, këto zgjedhje do të përcaktojnë nëse e ardhmja e Shqipërisë do të jetë demokraci, apo nëse vendi do të rrëshqasë pas në diktaturë. Shqiptarët duhet të shohin tek vetvetja dhe jo të përpiqen të shohin se çfarë është në mendjen e burokratëve të Departamentit të Shtetit dhe të votojnë sipas asaj që besojnë, që për mua është të votojnë për ndryshimin.     

-A nuk është e ekzagjeruar kur shpreheni “rrëshqitje në diktaturë”?

Jo sipas pikëpamjes time. Një nga gjërat e mira për mua tani është se nuk jam diplomat dhe nuk kam nevojë të flasë me gjuhë diplomatike. Vendi po e humbet demokracinë dhe kjo ka qenë një përpjekje e vazhdueshme e regjimit në pushtet. Kur isha atje, por edhe më pas, institucionet e demokracisë janë dobësuar, sistemi i gjykatave është dobësuar, institucioni i presidentit është dobësuar, të gjitha këto struktura të reja, në zhvillim e sipër, që sigurojnë zbatimin e shtetit ligjor janë dobësuar. Tani ka një elitë drejtuese që e përdor ligjin për të mbrojtur interesat e veta, dhe jo drejtësinë për qytetarin e thjeshtë.

-Dua të rikthehem edhe një herë tek qeveria amerikane, më konkretisht tek lobizmi. Ne të gjithë e dimë peshën e grupeve lobiste në Uashington. A ndikojnë ato në Departamentin e Shtetit dhe nëse po, sa i madh është ndikimi i tyre?

 Së pari, lobizmi është pjesë e pandarë e politikës amerikane. Ajo që është e rëndësishme të kuptohet mbi grupet lobiste, është se ndërsa ato përpiqen të ndikojnë politikë-bërësit, ato vetë nuk janë politikë-bërës. Politikanët janë ata që i hartojnë politikat.   

-Por, a ndikohen ata nga lobistët?

Ata përpiqen të ndikojnë, pa dyshim. Ka patur ndoshta raste kur i kanë bindur zyrtarët të mbështesin këtë apo atë qëndrim, por në shumë raste ata nuk kanë patur sukses. Ka patur lobistë për Hosni Mubarakun, ka patur lobistë për shumë politikanë që votuesit i kanë kundërshtuar, kryesorja është që grupi Podesta nuk ka të drejtën e votës në Shqipëri. Votuesi shqiptar ka të drejtën e votës. Dhe përsa kohë ai shkon në kutinë e votimit dhe nuk pranon të frikësohet, atëherë ai vendos.  

-Po dhe ne do t’ua lënë atyre dhe do ta shohim rezultatin shumë shpejt.

Po.

-Ju përmendi probleme të shumta për Shqipërinë, por siç e thotë shprehja “duhen dy vetë për të vallëzuar tangon”, pra si shpjegohet gjendja e tanishme e Shqipërisë, me një demokraci ende të pakonsoliduar aty ku duhej të ishte, dhe si mund ta kapërcejë vendi gjithë këtë tension, gjithë këtë polarizim të thellë?

Është një pyetje që e bëjnë të gjithë dhe nuk besoj se ka një shkop magjik për të zgjidhur problemet e Shqipërisë. Por, duhet filluar nga diku. Për mua elementi kritik i këtyre zgjedhjeve është nëse një qeveri, që ka bërë gjithçka ka mundur për të dobësuar shtetin ligjor dhe demokracinë, do të vazhdojë ta ruajë pushtetin përmes rrugëve të drejta ose të padrejta, apo do të ketë një shans edhe pala tjetër?

-Por, a nuk është edhe pala tjetër duke u përpjekur të shfrytëzojë një pjesë të qeverisë për të ardhur në pushtet? Një pjesë që mund të ketë kontribuar për këto probleme që ju përmendni? E kam fjalën tek aleanca mes PS dhe LSI-së?

Unë e kam theksuar hezitimin tim rreth z. Meta. Vendimi për t’u bashkuar ishte politik. Politika i njeh këto raste. Unë nuk jam politikan. Atyre u takon të vendosin nëse ky vendim strategjik do ta ndihmojë opozitën për të fituar zgjedhjet. Ata dinë shumë më tepër se unë për këtë.

 -Në Shqipëri imazhi juaj është ai i një ish zyrtari pro opozitës. Në fakt më shumë kundër qeverisë, sesa pro-opozitës. Përse?

Nuk e di se përse njerëzit më perceptojnë kështu.

-Por, a jeni i tillë?

Jo. Unë jam pro demokracisë.

-Ju tingëlloni shumë kritik ndaj qeverisë, pasi keni punuar me të për tre vjet.

Unë jam pro demokracisë. Dhe kur ke një situatë, kur veprimet konkrete të kujtdoqoftë në pushtet, bien ndesh me demokracinë, unë do të flas kundër tyre. Për opozitën nuk e di si do të veprojë. Por ajo që unë di, është se e kaluara e qeverisë dhe e tanishmja flet qartë. Veprimet e saj kanë qenë një taktikë e llogaritur dhe e vazhdueshme për të shkatërruar demokracinë shqiptare.

-Atëherë, si e shpjegoni faktin që gjatë kësaj periudhe, Shqipëria u anëtarësua në NATO dhe tani po ecën drejt integrimit evropian? Komentet tuaja tingëllojnë sikur në vend nuk është bërë asnjë përparim. Askush nuk është shprehur se Shqipëria po bie në diktaturë.

Kur unë mbërrita në Shqipëri, po bëhej përparim shumë i mirë. Po bëhej gjithë ajo përpjekje nga qeveria, nga Parlamenti, nga opozita, për t’u anëtarësuar në NATO. Ishte nga gushti 2007 deri në mars 2008, që mund të shikohej përparimi për të cilin ju flisni, kur institucionet po zhvilloheshin dhe po forcoheshin. Por, më pas gjendja ndryshoi. Pika e kthesës ishte Gërdeci. Dhe papritur e njëjta qeveri që mbështeste shtetin ligjor dhe pavarësinë e gjykatave, u kthye kundër gjithë këtyre institucioneve në mënyrën më armiqësore. Që nga kjo kohë filloi spiralja poshtë. Prandaj ajo që shqiptarët duhet të pyesin veten sot është: a është autoriteti i tanishëm qeverisës i lodhur? Mua më duket i lodhur, i plakur, i bllokuar tek e kaluara dhe duket se nuk ka më ide të reja. A është qeveria e tanishme e aftë të krijojë vende të reja pune? Dhe në se po, përse nuk i ka krijuar?  Është ajo e aftë të përmirësojë sistemin shëndetësor, që të gjithë e kritikojnë? A është e aftë të përmirësojë sistemin arsimor? A është e aftë të krijojë kushte më të mira sanitare sidomos në zonat rurale? Pra për gjithë këto duhet menduar. A nuk është më mirë t’i jepet shansi dikujt tjetër?

-Atëherë, do t’ua lënë atyre të vendosin.

Unë do t’u bëja thirrja shqiptarëve të dalin të votojnë në numër të madh, që çdo lloj përpjekje për manipulim të dështonte nga e drejta e tyre e votës.

Xhon Uidhers: Ja ku dallon Rama nga Berisha

Më lejoni t’ju them diçka hapur, jo si mbështetje për kandidaturën e ndokujt, por si një fakt i drejtpërdrejtë: Ata që mendojnë se z. Rama dhe z. Berisha janë njësoj, e kanë gabim. Unë i njoh këta burra si dhe kandidatë të tjerë. Dhe duke folur hapur si zakonisht, vetëm mund të them se z. Berisha duket i shteruar nga idetë se si mund të qeveriset vendi, për shkak të eksesit në kontrollin brenda qeverisë së tij dhe për lëvizjen e Shqipërisë bindshëm në drejtime të reja. Mentaliteti i tij vjen nga kohët dhe praktikat e së shkuarës. Z. Rama dhe unë nuk jemi parë gjithmonë sy më sy për probleme të ndryshme. Ditët e fundit, m’u desh të mendoj thellë dhe fort mbi vendimin e tij për të krijuar një koalicion me një njeri me reputacionin e pisët të Ilir Metës. Por z. Rama është një politikan i aftë dhe unë nuk jam. Ai e di llogaritjen politike në mënyrë që unë nuk mundem. Për rrjedhojë, kam dëshirë të besoj se vendimi i tij do të rezultojë i mençur në fund. Konkluzioni im është se Edi Rama gjithmonë ka demonstruar në diskutimet tona se ai është shumë më tepër mendjehapur në këndvështrim dhe shumë më tepër modern në mendimet e tij për botën se sa Sali Berisha. Ai reflekton energjinë, imagjinatën dhe drejtimin progresiv të gjeneratës më të re të shqiptarëve. Je apo nuk je dakord, ai ka ide të reja dhe të shumta. Dhe më lejoni të shtoj se po kështu janë edhe kandidatët e tjerë në këtë fushatë. Po mendoj specifikisht për z. Topi dhe z. Oketa, që të dy janë njerëz me largpamësi. Dhe edhe z. Spahiu, megjithëse jam i shqetësuar për disa tendenca ideologjike të partisë së tij. Këta njerëz kanë diçka për të dhënë për Shqipërinë. Shpresa ime është se ata do të lënë mënjanë dallimet politike dhe do të qëndrojnë së bashku për demokracinë në këtë kohë krize. Unë e përsëris: Shqiptarët kanë shumë kandidatë të kualifikuar nga mund të zgjedhin. Zgjidhni me mençuri! Zgjidhni ndryshimin!