Strategjia e dhembjes e eurozonës

 

 

 

Jean Pisani Ferry

 

 

Bruksel – Për të tretin vit radhazi, eurozona paraqet lidhjen më të dobët në ekonominë botërore. Në vitin 2010 vëmendja ishte përqendruar në përgjigjet ndaj krizës në periferinë e eurozonës – Greqi, Portugali dhe Irlandë. Më 2011-ën, kriza u zhvendos në bërthamë, me Italinë dhe Spanjën që nisën të ndiejnë dridhje, dhe shqetësimet në rritje rreth qëndrueshmërisë së vet eurozonës. Pyetja më e madhe për 2012-ën është nëse këto tensione do të zvogëlohen apo do të arrijnë një pikë të re kulmimi. 

Edhe njëherë, kriza greke është në qendër të vëmendjes dhe mishëron dështimet e Evropës. Edhe njëherë, vendimet e vështira duhet të merren për ristrukturimin e borxhit dhe dispozitat e ndihmave të mëtutjeshme për Athinën. Dhe edhe njëherë, evropianët duhet të pranojnë se situata është dukshëm më serioze se sa ata mendonin. 

Mirëpo serioziteti i gjendjes së Greqisë nuk duhet ta turbullojë faktin se ajo është një ekonomi e vogël dhe se është, në shumë aspekte, një rast i jashtëzakonshëm, i veçantë. Asnjë shtet tjetër nuk i ka shkelur rregullat buxhetore të Bashkimit Evropian ashtu siç ka bërë Greqia, apo ka akumuluar ngarkesë aq të madhe të borxhit publik, dhe asnjë shtet tjetër anëtar i BE-së nuk kombinon shtrirjen e njëjtë të një shteti jofunksional me ekonominë private jokonkurruese. 

Beteja e vërtetë megjithatë do të zhvillohet në Itali dhe në Spanjë. Kushtet huamarrëse të të dyja shteteve janë përkeqësuar në gjysmën e dytë të vitit 2011. Të dyja janë aq të mëdha, – duke përbërë 17-përqindëshin dhe respektivisht 11-përqindëshin e GDP-së së eurozonës, – saqë financimi i tyre nëpërmjet asistencës multilaterale do të lodhte, nëse jo të dërmonte, burimet e eurozonës dhe të Fondit Monetar Ndërkombëtar. Që të dyja instaluan së fundi qeveri të reja reformuese. Dhe që të dyja kanë vështirësi në rimëkëmbjen e konkurrencës, në nxitjen e rritjes, në garantimin e qëndrueshmërisë fiskale dhe në pastrimin e bilanceve bankare. Në rast se ia dalin, euroja do të mbijetojë; në rast se dështojnë, atëherë jo, të paktën në formën e saj aktuale. 

Kjo është arsyeja se pse diskutimet e disa muajve të fundit janë përqendruar me të madhe, nëse jo absolutisht, në çështjen se si të mbështeten rregullimi dhe reformat në Itali dhe në Spanjë. Propozimet për të lejuar Bankën Qendrore Evropiane të ndërhyjë më me vendosmëri në tregjet e bonove apo në rritjen e “murit mbrojtës” të Institucionit Evropian të Stabilitetit Financiar (EFSF), kishin për qëllim përcaktimin e limitit më të lartë të normave të interesit që duhet paguar nga Italia dhe Spanja për borxhet e tyre. 

Ngjashëm me këtë, propozimet për të krijuar bono të përbashkëta kishin për qëllim zbutjen e pritjeve për paaftësi të pagesës, duke siguruar që këto shtete më në fund të jenë në gjendje që të huazojnë nëpërmjet garancive nga partnerët e tyre të eurozonës. Të gjitha diskutimet ishin bërë në terma të përgjithshëm, mirëpo çdokush kishte të njëjtat shtete në mendje. 

Asnjëri prej këtyre propozimeve duket se nuk do të realizohet në një të ardhme të afërt. Banka Qendrore Evropiane ka blerë disa bono italiane dhe spanjolle, dhe mund të blejë edhe më shumë, por ka bërë të qartë se nuk është e gatshme që të angazhohet për tavanin e normave afatgjate të interesit.  

Madhësia e EFSF-së do të rritet me përshpejtimin e krijimit të një Mekanizmi të përhershëm të Stabilitetit Evropian dhe duke e lejuar atë që të mbulojë EFSF-në. Mirëpo kapaciteti i EFSF-së do të mbetet përafërsisht në 500 miliardë euro – bukur nën vlerën prej 1 trilion e diçka euro sa ishte parashikuar nga ata që mbronin parimin e një garancie masive financiare (e ashtuquajtura “bazuka zgjidhje”). 

Në të njëjtën mënyrë, eurobonot janë zyrtarisht jashtë agjendës, të paktën tani për tani. Në vend të kësaj, Evropa po e vë në lëvizje një marrëveshje të re fiskale për të siguruar që të gjitha shtetet anëtare të eurozonës të adoptojnë dhe përmbushin rregulla më të rrepta buxhetore.  

Këto zgjidhje pjesërisht reflektojnë shqetësime pragmatike: të gjitha skemat teknike-financiare që janë propozuar për të mbrojtur Italinë dhe Spanjën nga kushtet e rënduara huazuese paraqesin vështirës ligjore, politike dhe qeverisëse. Mirëpo ekziston një parim edhe në këtë rast po ashtu: mendohet (veçanërisht në Gjermani) se mbrojtja nga presioni i tregut vetëm sa do të ndalojë rregullimin dhe reformat. 

Në të vërtetë, një perceptim i përgjithshëm në Evropën Veriore është se vetëm sforcimet serioze ofrojnë stimuj të domosdoshëm për të tejkaluar vështirësitë e brendshme politike dhe shoqërore për ashpërsimin e shpenzimeve publike dhe reformimin e tregjeve të punës. Për Evropën Jugore, vlen parimi pa dhembje s’ka fitime: një recesion i thellë dhe një rritje e theksuar në shkallën e papunësisë mund të jenë çmimi që duhet paguar për përmirësime të qëndrueshme në prodhim dhe konkurrencë.  

Ky arsyetim nuk është pa justifikim. Menjëherë pasi BQE-ja nisi të flejë bonot italiane gushtin e kaluar, Qeveria e kryeministrit të atëhershëm, Silvio Berlusconi, bëri një tërheqje prapa në përkushtimin ndaj reformimit të sistemit tatimor. Edhe pse më vonë u distancua nga qëndrimi, episodi ishte konsideruar si një dëshmi e qartë e efektit moral të rrezikimit të mbështetjes së BQE-së. 

Vetëm pasi tregu i bonove iu kthye përsëri Berlusconit, ai u zëvendësua nga reformatori Mario Monti. Mirëpo strategjia është një lojë dukshëm e rrezikshme. Qeverive mund t’u duhen stimuj për të vepruar, por ato duhet po ashtu të jenë në gjendje t’u tregojnë qytetarëve të tyre se reformat ia vlejnë mundin. Nëse, pas një mori rregullimesh fiskale dhe reformash të dhembshme, prodhimi është më i ulët, papunësia më e lartë dhe perspektiva më e errët, atëherë qeveritë shumë shpejt mund të humbin mbështetjen publike dhe reformat mund të ngecin, siç ka ndodhur në rastin e Greqisë. 

Ekipet reformatore mund të humbin pushtetin ndaj popullistëve. 

Për më tepër, një ambient i degraduar makroekonomik dhe financiar i shton gjasat për dështimin e bankave, gjë kjo që do të kishte pasoja të menjëhershme për financat publike dhe besimin ekonomik. 

Këto rreziqe rriten edhe më shumë nga nevoja për reforma në disa shtete përnjëherë. Në të vërtetë, ekziston një “ide e gabuar e përbërjes” në afrimin aktual: shtetet në nevojë serioze për rregullim dhe konkurrenca e përmirësuar përbëjnë të gjithë Evropën Jugore dhe Francën, dhe bashkërisht përbëjnë më shumë se gjysmën e GDP-së së eurozonës. Ç’është e vërteta, konkurrenca për investim është një shtytje për të vepruar. Mirëpo pavarësia makroekonomike dhe financiare mund ta bëjnë suksesin të paprekshëm, në rast se shtetet reformuese përballen me një të pafavorshëm rajonal të stagnimit dhe kërkesave në rënie. 

Është një gjë të besohet në atë se qeveritë veprojnë vetëm nën presion dhe shoqëritë i pranojnë reformat vetëm në rast se besojnë se nuk ka alternativa të tjera, ndërsa një gjë krejt tjetër të besohet se rregullimet dhe reformat do të vazhdojnë vetëm nëse e gjithë Evropa Jugore përballet me recesion. Mbajtja e Evropës Jugore në një gjendje “tërhiq e mos këput” do të ishte strategji shumë më e besueshme në rast se shoqërohet nga një program i rritjes nga e gjithë eurozona. Dhe, në këtë pikë, një program i tillë nuk shihet fare në horizont.